Do početka zvanične predizborne kampanje ostalo je 10 dana. No, brojne političke stranke i kandidati veći mjesecima su u nezakonitoj, preuranjenoj kampanji.
Prvi put od izbora u Bosni i Hercegovini kažnjava se svaki, a ne samo plaćeni, oblik preuranjene kampanje pa je povećan i broj prijava tih izbornih nepravilnosti.
„U poređenju sa Opštim izborima 2022. godine, gdje smo imali ukupno 339 prijava za period od šest mjeseci, sada ih već imamo 393 prema Centralnoj izbornoj komisiji za period od svega tri mjeseca. Pojednostavljeno, broj prijava je povećan za 16%, za duplo manje vremena. I ono što je druga dobra stvar jeste da većinu tih prijava zapravo šalju građani, birači koji su počeli prepoznavati izborne nepravilnosti i reagovati po njima“, kaže za Buku Dario Jovanović iz Koalicije „Pod lupom“.
Komentarišući činjenicu da CIK ima dosta graničnih slučajeva u kojima pojedine prijave odbaci smatrajući da aktivnosti iz prijave nisu preuranjena izborna kampanja, Jovanović objašnjava da je prema tumačenju koalicije „Pod lupom“ kampanja sve ono što politički subjekti rade u vremenu prije izbornog dana.
„Tačka. Ne postoji drugi motiv, ne postoji drugi razlog zašto bi se oni promovisali u javnosti, ako to nije u svrhu kampanje, u svrhu promocije njihove kandidature, da li kao kandidata ili kao političkog subjekata na izborima“, smatra Jovanović.
Sankcije koje je CIK do sada izrekao ocjenjuje kao minimalne i nedovoljne.
Čak i članovi Centralne izborne komisije smatraju da kazne nisu odvraćajuće, pa se nameće pitanje da li se strankama isplati platiti kaznu zbog promocije kandidata i programa.
„Trenutno se isplati kršiti Izborni zakon, jer je ono što dobijete kršenjem Izbornog zakona u vidu promocije svog programa ili stranke, u vidu borbe za glasove birača, puno veće od sankcije koja vam se izriče, čak i u slučaju da ste višestruki prekršioci. Dakle, isplati se kršiti izborni zakon i kazne izbornog zakona“, smatra Jovanović.
Smatra da je razlog odbacivanja pojedinih prijava protiv stranaka zbog preuranjene kampanje to što neke prijave možda nisu dovoljni kvalitetne, ne sadrže dovoljno dokaza i obrazloženja. Nešto je i do tumačenja CIK-a.
CIK je do sada uglavnom kažnjavao političke subjekte najviše zbog preuranjene izborne kampanje, a nedostaje kazni zbog funkcionerske kampanje i zloupotrebe javnih resursa.
„Funkcionerska kampanja sada cvjeta, gdje je svima jasno, svakom građaninu, da je riječ o kampanji, osim Centralnoj izbornoj komisiji. Funkcionerska kampanja je kada bilo koji rukovodilac javne institucije ili ustanove, organa javne uprave, ili neko koji je na funkciji, izabranoj ili imenovanoj, zlopotrebljava tu funkciju i u opisu svog posla u okviru te funkcije promoviše sebe u vremenu kada je to zabranjeno, ili kao kandidata političkog subjekta ili kao svog političkog subjekta kojem zapravo pripada“, pojašnjava Jovanović.
Prema posljednjim izmjenama Izbornog zakona, predsjednici biračkih odbora i njihovi zamjenici ne smiju biti članovi političkih partija. No, stranke su se dosjetile kako da i dalje imaju stranačke predsjednike biračkih odbora. Davanje ispisnica za CIK je dovoljna validacija na određeni član biračkog odbora nije stranački čovjek.
„To je prevara. Dakle, da budem jasan, to je prevara, to je izigravanje zakona, to je ponovo lažno predstavljanje, falsifikovanje dokumentata i sl. Jer ako ste na funkciji u političkoj stranci, u članstvu političke strane, i aplicirali ste za nestranačku funkciju predsjednika ili zamjenika predsjednika biračkog odbora, vi ste faktički zloupotrebili zakon, odnosno prekršili zakon u tom postupku. Ono što je dobro jeste da je Centralna izborna komisija uporedila određene baze podataka. Određeni broj ljudi je već diskvalifikovan iz te procedure zbog toga što su kandidati trenutno na izborima ili su bili kandidati u prethodnim izbornim ciklusima“, kaže Jovanović.
Cijeli intervju gledajte u Buka podcastu