U sedam decenija svog plodotvornog umjetničkog djelovanja Pablo Picasso je stvorio hiljade slika i skulptura u mnogim avangardnim stilovima.
On se ubraja u red najuspješnijih svjetskih umjetnika i vrijednost njegovih djela se procjenjuje u stotinama miliona dolara. Picassovu sliku “Žena koja sjedi kraj prozora” aukcijska kuća Christie's u Njujorku u maju 2021. prodala je za 103 miliona dolara (98 miliona eura), dok je 2015. njegove “Žene iz Alžira” dostigla cijenu od čak 179 miliona dolara.
U godini 2023. međunarodnim kulturnim programom obilježiće se 50. godišnjica smrti slavnog umjetnika. Specijalne izložbe pod motom “Picasso Celebration 1973-2023” biće održane ne samo u njegovoj domovini, Španiji, već, između ostalih zemalja, i u Francuskoj, Njemačkoj i SAD-u.
Iako je njegov umjetnički genij nepogrešiv, oni koji valorizuju njegovu zaostavštinu sve češće raspravljaju o njegovoj mizoginiji, odnosno diskriminirajućem odnosu prema ženama, debati pokrenutoj od strane pokreta #MeToo.
Slikarsko čudo
Picasso je rođen 25. oktobra 1881. godine u Malagi, na jugu Španije.
Njegov otac, Don Jose Ruiz y Blasco, bio je umjetnik i za život je zarađivao slikajući ptice i životinje, te kao profesor umjetnosti. Upravo on je počeo sa podučavanjem svog sina u crtanju kada je Pablo imao samo sedam godina.
Sa 13 godina je Picasso počeo svoje studije u likovnoj školi u Barseloni, Escola de la Llotja, na kojoj je predavao i njegov otac, a dvije godine kasnije, nastala je njegova prva sliku velikog formata u tehnici ulje na platnu pod nazivom “Prva pričest” koja je izložena na gradskoj izložbi. Upravo taj rad se smatra njegovim prvim remek-djelom.
Godine 1897. on nastavlja studij na Kraljevskoj umjetničkoj akademiji u Madridu (Real Academia de Bellas Artes de San Fernando). No, Picasso je radije proučavao umjetnička djela izložena u čuvenom Prado muzeju, gdje je svoju pažnju usmjeravao na slike Diega Velasqueza, Rembrandta, Johannesa Vermeera i Francisca Goye.
Početkom 1900-ih, Picasso se preselio u Pariz.
Umjetničke faze
Picassov umjetnički život može se podijeliti na mnoge faze.
Njegov prvi stvaralački period, poznat kao plava faza, trajala je od 1901. do 1904. i poznato je da ju je izazvalo samoubistvo Picassovog prijatelja, španskog pjesnika Carlesa Casagemasa. Prva slika iz tog perioda, “Casagemasova smrt” (1901.), simbolizuje tu mračnu atmosferu i nijanse plave koje je karakterišu.
Potom je uslijedila njegova ružičasta faza (1904.-1906.), tokom koje su Picassove slike odlikovale nijanse ružičaste, svijetloplave i narandžaste boje. Tada je nastao i “Portret Gertrude Stein”, kratko nakon što se slikar upoznao američku književnicu i kolekcionarku umjetničkih djela.
Ova faza se smatra sretnijim periodom u umjetnikovom životu, kada je upoznao Fernandu Olivier, francusku umjetnicu, koja kasnije postaje njegova muza i ljubavnica.
Upuštanje u kubizam
Svojim kontroverznim djelom „Gospođice iz Avignona” (Les Demoiselles d'Avignon) nastalim između 1906. i naredne godine, Picasso je stekao svjetsku slavu kao lider savremene umjetničke scene. Bizarna distorzija obrisa ženskog tijela razbila je sva dotadašnja poimanja o slikarskoj perspektivi. Ta slika se smatra pionirskim djelom kubizma.
Zajedno sa Georgesom Braqueom, Picasso će u narednim godinama dalje razvijati kubizam. U njegova djela nastala tokom tog perioda ubrajaju se i “Devojka sa mandolinom” (1910.) i “Mrtva priroda sa bocom ruma” (1911.).
Antiratna stajališta
U Picassova najpoznatijim djela svakako se ubraja i čuvena “Guernica” (1937.), slika koja je postala sinonim antiratne ekpresije. Nastala je kao reakcija na nacističko bombardovanje istoimenog baskijskog grada u sjevernoj Španiji, koje je naredio general Franco.
„Guernica”, zbog korištenja kubističkih elemenata, predstavljala i Picassovo pomijeranje ka nadrealizmu.
U njegova antiratna djela ubrajaju se “The Charnel House” (1944-45), koja tematizuje holokaust, te “Masakr u Koreji” (1951), kao i golubovi slobode, motiv koji ga je privlačio još od djetinjstva.
Picassova toksična muškost
Tokom proteklih godina, a posebno nakon pojavljivanja pokreta #MeToo, pod lupom su se našli Picassovi mizogini stavovi prema njegovim ljubavnicama.
Umjetnički analitičari, poput Shannona Leeja iz časopisa Artspace, vjeruju da Picassovu mizoginiju treba rekontekstualizovati na njegovo stvaralaštvo: „I sam Picasso je primijetio da se kompletno njegovo stvaralaštvo može kategorizovati u sedam različitih stilova, od kojih je svaki dokument njegovog odnosa sa sedam žena u njegovom životu — Fernande Olivier, Eva Gouel, Olga Khokhlova, Marie-Thérèse Walter, Dora Maar, Françoise Gilot i Jacqueline Roque.”
Picasso je, kako piše Lee, „skoro svakoj od tih žena, za koje je tvrdio da ih voli, život učinio izuzetno mizernim.”
Lee se također poziva na djelo Picassove unuke Marine, koja je napisala knjigu “Picasso, moj djed”: „On ih je potčinio svojoj animalnoj seksualnosti, pripitomio ih, opčinio ih, progutao ih i zdrobio ih na svoja platna. Nakon što je mnogo noći proveo izvlačeći iz njih esenciju, kada bi ih posve uništio, on bi ih odbacio.”
Sam Picasso je sebe na sopstvenim djelima predstavljao u liku mitskog Minotaura; čije muze su bile žrtve njegove bestijalne agresije.
“Iskreno, ovih dana, prilično se teško suosjećati sa osobom koja crta mitološke verzije sebe kao ‘zvijeri’ koja doslovno napastvuje žene u bezbroj prilika”, piše Lee u svom tekstu objavljenom u Artspaceu.
Francoise Gilot, umjetnica koja se zaljubila u Picassa dok je bio u vezi sa Dorom Maar, smatra se izuzetkom. Ona je slavnom slikaru rodila dvoje djece, Claudea i Palomu, i smatra se jedinom ženom koja je napustila Picassa.
U 81. godini, Picasso se ponovo oženio svojom drugom ženom, Jacqueline Roque, koja je bila 46 godina mlađa od njega. Živjeli su zajedno sve do njegove smrti. Ubrzo nakon toga, ona je izvršila samoubistvo.
Picassove posljednje godine
Posljednje godine njegovog života karakteriše furiozna umjetnička aktivnost i ekspresija umjetnikove opsesije erotizmom, navodi se na web stranici Picasso muzeja u Parizu. Godine 1966. na izložbi umjetnikovih slika i skulptura u tom gradu predstavljeno je i djelo “Par”, na kome su prikazani muškarac i žena u zagrljaju i to je njegovo najznačajnije djelo koje se bavi temom ljubavi i seksualnosti.
Tri godine kasnije, Picassova izložba u Palais des Papes, također u Parizu, izazvala je skandal zbog erotizma na slikama i njihovog ogromnog formata.
Činilo se da se do 1972. umjetnik priprema za smrt: tada je nastala serija portreta s njegovom glavom zamijenjenom maskom, koja je ponekad poprimala i izgled lobanje i prekrštenih kostiju.
Picasso je umro 8. aprila 1973. u Mouginsu, blizu Cannesa.
Uredila: Elizabeth Grenier