Talas izbjeglica iz Afrike i sa Bliskog Istoka u Zapadnu
Evropu izazvao je niz reakcija koje su veoma slične onima koje ispoljavamo kada
saznamo da bolujemo od smrtonosne bolesti, prema obrascu koji je opisala
Elisabeth Kübler-Ross u svojoj poznatoj studiji “O smrti i umiranju”.
Prva
reakcija je poricanje: ‘Ma, nije to tako ozbiljno, hajde da to jednostavno
ignorišemo’ (ovo sve manje čujemo). Zatim dolazi ljutnja – kako se to moglo
desiti baš meni? – koja eksplodira kada poricanje više nije moguće: ‘Izbjeglice
su prijetnja našem načinu života; Među njima se kriju muslimanski
fundamentalisti; moraju biti zaustavljeni!’
Zatim dolazi cjenkanje: ‘OK, hajde
da odlučimo o kvotama; neka imaju izbjegličke kampove u svojim zemljama.’ Zatim
depresija: ‘Izgubljeni smo, Evropa se pretvara u Evropistan!’ Ono što još nismo
vidjeli jeste peti stadij koji Kübler-Ross opisuje, a to je prihvatanje, što bi
u ovom slučaju značilo pravljenje zajedničkog evropskog plana za rješavanje
problema izbjeglica.
Šta bi trebalo učiniti? Mišljenja u javnosti su oštro
podijeljena. Lijevi liberali izražavaju svoj bijes što Evropa dopušta da se
hiljade ljudi utope u Mediteranu: Evropa, kažu, treba da pokaže solidarnost i
da otvori širom svoja vrata. Anti-imigrantski populisti kažu da moramo zaštititi
svoj način života: stranci treba sami da rješavaju svoje probleme. Oba rješenja
zvuče loše, ali koje je gore?
Da parafraziram Staljina, oba su gora. Najveći
licemjeri su oni koji pozivaju na otvaranje granica. Oni dobro znaju da se to
nikada neće desiti: to bi istog trena izazvalo populistički revolt u Evropi. Oni
izigravaju “divne duše”, prave se da su
superiorniji od “pokvarenog svijeta”, dok nastavljaju dobro živjeti u njemu. Anti-imigrantski
populisti takođe dobro znaju da, prepušteni sami sebi, ljudi u Africi i na
Bliskom istoku neće uspjeti riješiti vlastite probleme i promijeniti svoja
društva. Zašto?
Zato što ih mi u Zapadnoj Evropi u tome sprečavamo. Evropska
intervencija u Libiji je uvela ovu zemlju u haos. Američki napadi na Irak su
stvorili uslove za jačanje Islamske Države. Tekući građanski rat u Centralnoj
Afričkoj Republici između hrišćanskog juga i muslimanskog sjevera nije samo
eksplozija etničke mržnje, on je izazvan otkrićem nafte na sjeveru: Francuska i
Kina se bore za kontrolu nad tim resursima. Globalna glad za mineralima,
uključujući koltan, kobalt, dijamante i bakar je podstakla ratove u
Demokratskoj Republici Kongo 1990-tih i
ranih 2000-ih.
Ako zaista želimo da zaustavimo priliv izbjeglica, onda je
ključno da priznamo da većina njih dolazi iz ‘propalih država’, gdje državne
vlasti više ili manje ne funkcionišu: Sirija, Irak, Libija, Somalija, DRK i
tako dalje. Ova dezintegracija državne vlasti nije lokalni fenomen već rezultat
međunarodne politike i globalnog ekonomskog sistema, u nekim slučajevima – kao
u Libiji i Iraku – direktan rezultat Zapadne intervencije. (Takođe treba znati
da su ‘propale države’ Bliskog Istoka osuđene na propast još kada su Britanija
i Francuska iscrtale granice tokom Prvog svjetskog rata.)
Nije nam promaklo ni to da su najbogatije zemlje na Bliskom
Istoku (Saudijska Arabija, Kuvajt, Emirati, Katar) bile manje otvorene za
izbjeglice od onih manje bogatih (Turska,
Saudijska Arabija je čak vratila muslimanske izbjeglice u Somaliju. Je li to
zbog toga što je Saudijska Arabija fundamentalistička teokratija koja ne može
tolerisati strane uljeze? Da, ali Saudijska Arabija je ovisna o prihodima od
nafte, što je čini potpuno integrisanim ekonomskim partnerom Zapada.
Potreban
je ozbiljan međunarodni pritisak na Saudijsku Arabiju (Kuvajt, Katar i Emirate)
da prihvate veliki kontingent izbjeglica, naročito zato što, pomažući
pobunjenike protiv Asada, Saudijci snose dio odgovornosti za trenutnu situaciju
u Siriji.
Za Buku prevela Milica Plavšić