Mala opština na jugu Bosne i Hercegovine godinama je u velikim problemima. Višak zaposlenih, premalo novca u budžetu, isključivnaje struje u zgradi Opštine zbog dugovanja… sve su to problemi koji će se teško riješiti u ovoj hercegovčakoj opštini.
Posljednih mjeseci u fokus javnosti nametnula se još jedna tema – rad Javnog preduzeća Prečistač otpadnih voda u Bileći. Dio radnika ljetos je najavljivao da bi mogli pustiti otpadne vode u Bilećko jezero, ali kažu da je to rečeno u trenucima bijesa, te da to neće uraditi. No, ne desi li se čudo ovo preduzeće moglo bi prestati sa radom pa bi otpadne vode završile u Bilećkom jezeru, ali ne voljom radnika.
Branka Bojović uposlenica ovog posrnulog javnog preduzeća i predsjednica Sindikata za BUKU kaže da je stanje alarmantno, a položaj radnika katastrofalan.
“Jutros smo razgovarali, nemamo apsolutno nikakva prava. Nama su ugrožena sva prava iz radnog odnosa. Samim tim se vuče i ugroženost svih naših prava. Nalazimo se u bezizlaznoj situaciji. Opštinski budžet je opet usvojen na 200.000 KM granta. Imamo i grant HET-a. Kad se to sve sabere nije dovoljno”, priča Bojović u razgovoru za BUKU.
Radnici su posljednju platu primili za mjesec maj, a tri godine nisu uplaćeni doprinosi. Osim plata troškovi preduzeća su i tehničko održavanje, popravke te nabavka hemikalija neophodnih za proces prečišćavanja. Bojović kaže kako je ovo preduzeće od strateškog ekološkog značaja za cijelu regiju. Dodaje i da zbog prirode posla kojim se bave ne mogu stupiti u štrajk sa minimalnim procesom rada.
“Ne možemo mi dan prečišćavati otpadne vode, a dan ne prečišćavati. Ili sat da prečišćavamo, a sat da ne prečišćavamo. Probaćemo sindikalnom borbom doći do Vlade Republike Srpske, konkretno do Ministarstva za ekologiju”priča nam Božović.
Govoreći o ranijim najavama o puštanju otpadnih voda u Bilećko jezero Bojović kaže da je to ideja nastala u trenutku bijesa, ali da to neće uraditi.
“Radnici to neće uraditi, ali ako se nešto ne promijeni, to će doći samo od sebe jer ako preduzeće ne radi fekalije idu u Bilećko jezero. Radnici neće praviti ekološku katsatrofu”, dodaje Bojović.
Direktor: koračamo ka stečaju
Direktor preduzeća Predrag Nosović za BUKU kaže da su došli u situaciju u kojoj ne mogu da funkcionišu. Za 11 godina poslovanja preduzeće nikada nije bilo održivo, a sredstva koja su dobijali nisu bila dostatna.
“Mi smo došli u situaciju da nam je blokiran i račun. Kolektor prečišćava otpadne vode iz Bileće, krajnji recipijent je Bilećko jezero, a voda dalje ide do brane HE Trebinje tako da svi koji su u slivu rijeke Trebišnjice treba da budu zainteresovani za ovaj problem”, kaže Nosović.
Iako se od osnivanja finansiraju pretežno grantom koji im dodjeljuje Opština, Nosović kaže da se u cijeli problem moraju uključiti i druge institucije.
Mišljenja je kako je problem nastao praktično od osnivanja firme jer su ovakva preduzeća uobičajeno u sastavu vodovodnih preduzeća, što u ovom slučaju nije učinjeno.
“Tad je definisano da se preduzeće finansira grantom iz budžeta opštine Bileća. Kasnije se ispostavilo da ni u jednom budžetu opštine Bileća od osnivanja nije usvojen dovoljno veliki grant, a u međuvremenu je došlo do povećanja broja radnika tako da se na taj način krenulo u finansijske problem i oni su samo produbljivani godinama. Svake godine su sve veći”, kaže Nosović koji je na čelo ovog javnog preduzeća došao prije manje od godinu.
Ne bude li rješenja problema Nosović strahuje da bi radnici mogli dati kolektivni otkaz što bi onesposobilo rad preduzeća.
“Onda ćemo doći u situaciju da tražimo nove radnike i to da budu osposobljeni da odmah uđu u postrojenje, da odrade posao i opet da i oni budu bez plate. Naravno da je to nemoguća misija. Nezadovoljstvo radnika postoji, rješenje nije na vidiku. Pozivam širu zajednicu da se uključi u rješavanje problema jer bilećka opština nije u poziciji da to završi jer i sama ima značajne finansijske probleme. Sve strukture sam alarmirao, ali po meni preduzeće krupnim koracima ide u stečaj”, kaže Nosović.
Načelnik Veselin Vujović: Nemamo novca, otkaz mora dobiti 50% radnika
Dok radnici traže da se opština aktivnije uključi u rješavanje problema, opštinski načelnik kaže da ne može pomoći više nego što je to rađeno do sada. Smatra da je sve napravljeno pogrešno, zaposlen je višak radnika te da ne vidi izlaz.
“Ono što je do opštine mi im damo. Njima je to malo. Bez potrebe su primili duplo više radnika. Sve novca što dobiju ode na plate radnicima. Nekad neko je napravio preduzeće koje nema svoj izvorne prihode. Da naplaćuju od građana naprimjer kanalizaicju i usluge kolektora bili bi održivi, ali toga nema”, kaže Vujović za BUKU.
On dodaje da imaju više od 20 zaposlenih, a da je za funkcionisanje preduzeća dovoljno osam radnika. Upitan da li je moguće spajanje ovog preduzeća sa Vodovodom, kaže da sada nije.
“Evo uzmi bilo kakav vodovod, niko neće uzeti preduzeće gdje ima 22 zaposlena i sebi naturiti teret koji neće moći isfinansirati, a i sami su u problemu”, kaže Vujović koji poziva direktora da napravi čistku i riješi se viška radnika.
Direktor je saglasan da je smanjenje broja radnika potrebno, napravljena je i nova sistematizacija radnika, ali ne postoje zakonski uslovi za otkaze.
“Mi nismo u mogućnosti da višak radnika otpustimo u skladu sa zakonom jer nemamo novčana sredstva neophodna za izmirenje svih obaveza: doprinosa i otpremnine”, kaže Nosović.
Što je do opštine, to će biti uplaćeno, kaže načelnik, priznajući da često kasne sa isplatom grantova. U budžetu za 2023. planirali su grant za koji su svjesni da ne može puno pomoći ovom javnom preduzeću.
“Nemamo mi budžet ne znam koliki pa da im damo duplo više para. Jednostavno nema. Ne može se uklopiti. Kolektor definitivno ima problem. Prethodnih godina je njima neko naredio da primaju radnike”, kaže načelnik Vujović.
Radnici: nema nas 200, nego 20. Nismo višak!
Dok načelnik traži otpuštanja koja vidi kao jedino rješenje problema, radnici odgovaraju da nema potrebe, ali ni opcije za otkazima. Razumiju da opština nema dovoljno novca i da se guši u dogovima, ali načelniku zamjeraju što im je prije Nove godine obećao isplatiti dvije plate. Obećanje nije ispunio.
“Kažu da imamo previše radnika. Pa nemamo. Nas je 20, nije nas 200. Znamo da Opština ne može sama riješiti probleme koji su se gomilali godinama. Samo uzmimo u obzir da nam je budžet godinama isti, a da je rastao minimalac. Većina nas je na minimalcu, a preduzeće radi 10 godina. Gdje su tu troškovi amortizacije i slično”, priča Bojović.
Svoja prava mogli bi tražiti i sudskim putem je im se za doprinose duguje 300.000 KM, ali ne žele to raditi jer bi time vjerovatno doveli preduzeće do zatvaranja.
Radnici se nadaju da će se u rješavanje problema uključiti i veći nivoi vlasti, poput entitetske vlade kojoj je i ustavna obaveza da građanima obezbijedi zdrav okoliš. Bude li bilećko preduzeće dovedeno do zatvaranja i fekalije budu puštene u Bilećko jezero biće to znak da institucije nisu radile svoj posao, a da država nije ispunjavala svoje ustavne obaveze.