Tri godine nakon što je ChatGPT krajem novembra 2022. godine pokrenuo globalnu eksploziju interesovanja za umjetnu inteligenciju (UI), ova tehnologija postala je sastavni dio svakodnevice – ali i jedan od najvećih ekonomskih i investicionih rizika današnjice.
Iako je UI nesumnjivo donijela snažan zamah berzama i američkoj privredi, sve je više upozorenja da je aktuelni trend megalomanskog razvoja neodrživ i da bi cijena mogla biti visoka.
Od čatbota do berzanskog buma
Kada se ChatGPT pojavio, svjetska ekonomija bila je u nepovoljnom trenutku: visoka inflacija, rast kamatnih stopa, rat u Ukrajini i veliki gubici na berzama. Tehnološki indeks Nasdaq tada je bio u padu od oko 30 odsto, dok je S&P 500 bio na ivici „medvjeđeg tržišta“.
Upravo tada umjetna inteligencija postaje nova investiciona priča. U kombinaciji sa završetkom ciklusa podizanja kamatnih stopa FED-a, UI postaje glavni motor oporavka tržišta.
Rezultat je impresivan:
- Nasdaq je u tri godine porastao za 170 odsto
- NVIDIA je uvećala vrijednost više od deset puta
- Postala je najveća svjetska kompanija, sa tržišnom kapitalizacijom većom od 4.000 milijardi evra
Razlog? AI čipovi čine oko polovine troškova izgradnje podatkovnih centara, koji su danas srž poslovnih strategija tehnoloških giganata.
Ogromna ulaganja, skromni efekti
Iako je tehnološka infrastruktura u fokusu, investitori sve češće postavljaju ključno pitanje: gdje su stvarni finansijski efekti?
Masovna ulaganja u AI podatkovne centre još nisu donijela proporcionalan rast produktivnosti. Cijela priča o umjetnoj inteligenciji, kako ističu analitičari, svodi se na dilemu – da li će rast produktivnosti stići prije nego što investicioni balon pukne.
Umjetna inteligencija kao motor američkog rasta
Jedno je, ipak, neosporno – UI je značajno pogurala američku ekonomiju.
Prema podacima Barclaysa, ulaganja u softver, računarsku opremu i podatkovne centre u prvoj polovini godine:
- doprinijela su rastu BDP-a SAD za 0,8 procentnih poena
- što čini gotovo polovinu ukupnog rasta
Samo četiri kompanije – Microsoft, Amazon, Alphabet i Meta – ove godine ulažu 344 milijarde dolara, odnosno oko 1,1 odsto američkog BDP-a. Najave govore da će se ulaganja nastaviti, uz godišnji rast od oko 20 odsto.
Rizici koji pale crveno svjetlo
Rastuća zavisnost ekonomije od umjetne inteligencije nosi i ozbiljne opasnosti:
- Usporavanje AI ulaganja moglo bi smanjiti rast BDP-a za 0,5 odsto
- Pad berze veći od 20 odsto mogao bi „pojesti“ između 1,0 i 1,5 procentnih poena rasta
- U kombinaciji sa inflacijom i slabljenjem tržišta rada – to vodi direktno u recesiju
Posebnu zabrinutost izaziva način finansiranja AI projekata. Primjer je Oracle, čiji je dug premašio 100 milijardi dolara, dok kompanija i dalje ima negativan novčani tok, koji bi se mogao stabilizovati tek 2028. godine.
Energetsko usko grlo
Drugi veliki problem je potrošnja električne energije. Jedan veliki podatkovni centar troši struje koliko i grad od 100.000 stanovnika.
- Podatkovni centri danas troše oko 1,5 odsto globalne električne energije
- Do 2030. godine taj udio bi mogao porasti na najmanje 3 odsto
Energija bi tako mogla postati ključna prepreka daljem širenju umjetne inteligencije.
Ima li stvarnog efekta na radnike?
Uprkos sveprisutnosti UI, efekti na produktivnost prosječnog radnika i dalje su nejasni.
- Goldman Sachs vidi povećanje efikasnosti u tehnologiji i istraživanju
- JPMorgan ne uočava jasnu vezu između UI i industrijske produktivnosti
- Van tehnološkog sektora nema dokaza o masovnom gubitku radnih mjesta
Prema istraživanju Budget Laba, udio radnika koje je ChatGPT označio kao ranjive porastao je tek simbolično – sa 18,2 na 18,3 odsto u tri godine.
Umjetna inteligencija je bez sumnje promijenila tržišta i privredu, ali ključni test tek dolazi. Ako produktivnost ne opravda megalomanska ulaganja, današnji AI procvat mogao bi se pretvoriti u najskuplji tehnološki eksperiment u istoriji.