Jedna od najprepoznatljivih statua na svijetu je svakako simbol Njujorka i Sjedinjenih Američkih Država, Kip slobode.
Međutim, malo je poznata priča o tome čije lice je bilo inspiracija za ovu statuu.
Život Izabele Bojer je kao uzbudljiv roman. Rođena je u Parizu, ćerka je afričkog poslastičara i majke Engleskinje. Izabela je imala posebnu ljepotu i sa 20 godina udala se za Isaka Singera, proizvođača šivaćih mašina koji je imao 50 godina.
Poslije Singerove smrti, Izabela je postala najbogatija žena u zemlji. Ne čudi što je izabrana za model Kipa slobode, jer je oličivala američki san.
Udovica, Izabela je proputovala svijet i udala se za holandskog violinistu Viktora Robsteta. Postaje grofica i istaknuta ličnost u Americi i Evropi. Na jednom svjetskom događaju upoznaje francuskog vajara Frederika Bartoldija koji je impresioniran njenom lejpotom, iskoristio njeno lice kao model za Kip slobode.
Izabela se udala po treći put i umrla u Parizu 1904. godine u 62. godini, ali njeno lice živi u ikonskoj statui u Njujorku i simbolizuje slobodu.
Inače, u oktobru 1886. godine, u Njujorku je svečano otvoren Kip slobode (ili “Sloboda osvjetljava svijet”), spomenik koji je Francuska poklonila narodu Amerike.
Postolje su finansirali stanovnici Sjedinjenih Američkih Država, dok je sama statua napravljena u Francuskoj i predata američkoj ambasadi, a potom rastavljena na dijelove i dopremljena u Njujork, da bi se 1886. konačno našla na Ostrvu slobode.
Unutrašnju kontrukciju Kipa slobode osmislio je Gistav Ajfel, dok je skulptor bio Frederik Bartoldi. Ovaj potonji izlio je skulpturu u bakru, te je Kip slobode bio tipične bakarne boje, ali vrlo brzo – već početkom XX vijeka – usljed oksidacije je kipom počela da se širi zelena patina (verdigris), sastavljena od mješavine hlorida, sulfida i karbonata. U američkim medijima se već 1902. godine pominje da se zeleni pigment širi Kipom slobode, a do 1906. prekrio je cijelu statuu.
Kako je nastao Kip slobode
Nadležni su pomislili da kip mijenja boju zbog korozije, pa je izdvojeno 62.800 dolara za popravke i farbanje statue i spolja i iznutra, a američka javnost protestovala je zbog farbanja spoljašnosti. Sprovedeno je istraživanje kojim je zaključeno da ova patina nikako ne šteti statui već je, štaviše, štiti i čini još ljepšom, zbog čega je ofarbana samo iznutra.
Ovo je 50 zanimljivih činjenica o Kipu slobode:
1. Puni naziv statue je “Sloboda obasjava svijet”
2. Kip slobode je poklon Francuske Americi iz 1886.
3. Glava statue izložena je na Svjetskoj izložbi u Parizu 1878.
4. Ženska figura predstavlja Libertas, rimsku boginju slobode.
5. Ona nosi baklju i tablicu na kojoj je upisan datum proglašenja nezavisnosti Amerike (4. jul 1776.)
6. Od tla do vrha baklje statua je visoka 93 metra i teška 204 tone.
7. Kada bi nosila cipele, “gospođa Sloboda” nosila bi broj 7.801.
8. Obim njenog struka je 10,6 metara.
9. Posjetioci moraju da pređu 354 stepenika da bi došli do krune statue.
10. Kruna ima 25 prozora.
11. Oko četiri miliona ljudi posjećuje statuu svake godine. Poređenja radi, više od šest miliona ljudi posjećuje Ajfelov toranj, a 3,5 miliona Londonsko oko.
12. Sedam šiljaka na kruni predstavlja sedam okeana i sedam kontinenata svijeta ukazujući na univerzalni koncept slobode.
13. Statua ima gvozdenu strukturu i bakarnu spoljašnjost koja je vremenom zahvaljujući procesu oksidacije postala zelena. Iako je patina znak oštećenja, takođe je i neka vrsta zaštite od daljeg propadanja.
14. Eduar de Labule dao je ideju za statuu, dok ju je dizajnirao Frederik Ogust Bartoldi.
15. Labule je predložio da veliki spomenik treba da bude poklon Francuske Americi u znak pobjede u Američkoj revoluciji i simbol ukidanja ropstva.
16. On se nadao da će statua inspirisati Francuze da se i sami bore za demokratiju u represivnom režimu Napoleona III.
17. Gistav Ajfel, čovek koji je dizajnirao Ajfelov toranj, stoji iza dizajna “kičme” Slobode; četiri gvozdena stuba drže metalni okvir koji podupire bakarnu “kožu”.
18. 300 različitih vrsta čekića korišteno je za stvaranje bakarne strukture.
19. Za lice statue kao model je poslužila skulptorova majka Šarlot.
20. Originalna baklja na statui zamijenjena je 1984. novom, prekrivenom 24-karatnim zlatnim listovima.
21. Iako se to ne vidi, stopala Slobode nalaze se među pokidanim okovima i lancima, dok je njeno desno stopalo podignuto, simbolišući njeno udaljavanje od represije i ropstva.
22. Uprkos pozitivnom značenju statue – Američka nezavisnost i ukidanje ropstva – Afroamerikanci videli su statuu kao ironičnu sliku Amerike.
23. Kip slobode postao je simbol imigracije tokom druge polovine 19. vijeka, budući da je više od devet miliona useljenika tada stiglo u SAD, a statua je bila prva građevina koju su vidjeli s pučine.
24. Najčuveniji prikaz statue je onaj u filmu “Planeta majmuna” iz 1968. kada je do pola zatrpana pijeskom.
25. Takođe je “uništena” u filmovima “Dan nezavisnosti” i “Dan poslije sutra”.
26. Francuska i Amerika zajedno su platile statuu. Njujorške novine “World” su 1885. objavile da je 102.000 dolara prikupljeno od donatora, a da su 80 odsto od te sume činile novčanice manje od jednog dolara.
27. Grupe u Bostonu i Filadelfiji ponudile su se da plate punu cijenu izgradnje statue, u zamjenu za relokaciju.
28. Kad je statua prvi put podignuta 1886. bila je najviša gvozdena struktura ikad sagrađena.
29. Statua je 1984. uvrštena u listu svjetskog nasljeđa pod zaštitom UNESCO.
30. Kada vjetrovi duvaju brže od 80 km/h statua se pomjera osam centimetara, dok se baklja pomjera i do 13.
31. Naučnici smatraju da Kip slobode svake godine pogodi oko 600 munja. Jedan fotograf je to prvi put zabilježio 2010.
32. Dvoje ljudi je počinilo samoubistvo skokom sa statue – jedna osoba 1929. a druga 1932. dok su mnogi drugi skočili i preživjeli.
33. Američka pjesnikinja Ema Lazarus pisala je o statui u sonetu pod nazivom “Novi Kolos” 1883. Pjesma je 1903. ugravirana u bronzanu ploču i smještena na nižem stepeniku pijadestala statue.
34. Ostrvo na kom stoji ranije se zvalo Bedlou, ali je naziv promijenjen 1956. u Ostrvo Liberti.
35. Postoji više replika statue uključujući i manju verziju u Parizu i jednu u Las Vegasu.
36. Svjetla u kruni su se 1944. naizmjenično palila i gasila “tačka-tačka-tačka-crta”, što na Morzeovom kodu znači V (Victory), odnosno “pobjeda” u Evropi.
37. Endi Vorhol naslikao je Kip slobode kao dio Pop Art serije šezdesetih godina. Procjenjuje se da je vrijednost te slike oko 35 miliona dolara.
38. Statua je 16 godina radila kao svjetionik (1886-1902), obasjavajući prostor poluprečnika 39 kilometara.
39. Kip će u oktobru ove godine proslaviti 127. rođendan.
40. Mis Amerika, lik iz stripa, crpjela je svoje moći iz statue.
41. Nakon terorističkog napada 11. septembra, statua je zatvorena iz bezbjednosnih razloga. Pijedestal je ponovo otvoren 2004. a statua 2009. ali samo ograničen broj posjetilaca može da ide do krune.
42. Statua je ponovo zatvorena 2012. zbog efekata uragana Sendi. Otvorena je 4. jula 2013.
43. Statua je pretrpjela manja oštećenja 1916. kada su njemački saboteri detonirali eksploziju tokom Prvog svjetskog rata. Ruka koja nosi baklju najviše je oštećena, a popravka je koštala 100.000 dolara.
44. Stepenice u baklji zatvorene su za posjete iz bezbjednosnih razloga i više nikada nisu otvorene, pa je od tad niko nije posjetio.
45. Privatni brodovi ne mogu da pristaju u luci ostrva Liberti i Elis. Jedini način da se do njih dođe nude javni trajekti.
46. U Ameriku je transportovano 214 sanduka sa 300 bakarnih komada statue na francuskom brodu Isere, koji je umalo potonuo zbog oluje.
47. Ostrvo Liberti je u federalnom vlasništvu na teritoriji Države Njujork, iako je bliže Nju Džersiju.
48. Tek je 1982. otkriveno da je glava postavljena pola metra dalje od središta vrata.
49. Dvije slike statue nalaze se na novčanici od 10 američkih dolara.
50. Cijena izgradnje pijadestala i statue procijenjena je na oko 500.000 starih, odnosno više od 10 miliona sadašnjih dolara