Vrijednost američke valute u odnosu na korpu valuta ključnih trgovinskih partnera pala je za otprilike deset odsto od Trampove inauguracije, što je pokrenulo globalnu potragu za sigurnijim alternativama.
Nestabilne ekonomske politike američke administracije pod Donaldom Trampom uzdrmale su vrijednost dolara i bacile sjenku sumnje na njegov dugogodišnji status vodeće svjetske rezervne valute, analizira Rojters. U takvim okolnostima, evro se pojavljuje kao glavni kandidat za preuzimanje te uloge.
Neizvijesnost koja lebdi nad transatlantskim odnosima mogla bi, paradoksalno, ukloniti političke barijere koje su dosad kočile stvaranje ključne sigurne imovine evrozone – pandana sveprisutnim američkim državnim obveznicama.
Dolar pod pritiskom, evro u niskom startuNova američka administracija krenula je u otvoreni sukob sa ustaljenim ekonomskim normama, jednostrano pokrećući trgovinske sukobe i ulazeći u konflikte sa pravosudnim sistemom, pa čak i sa Federalnim rezervama.
Visoki zvaničnici Bijele kuće javno su doveli u pitanje koristi koje SAD ima od statusa dolara kao globalne rezervne valute.
Reakcija investitora bila je brza i odlučna: bijeg od dolara. Vrijednost američke valute u odnosu na korpu valuta ključnih trgovinskih partnera pala je za otprilike deset odsto od Trampove inauguracije, što je podstaklo globalnu potragu za sigurnijim alternativama.
U toj potrazi, evro se nameće kao jedini ozbiljan kandidat. Iako za četvrt vijeka svog postojanja evro nije uspio da postigne međunarodni uticaj koji bi odgovarao ekonomskoj snazi evrozone, poljuljano povjerenje u američku ekonomsku stabilnost otvara prostor za novo promišljanje. Može li evro konačno iskoristiti priliku i postati istinski globalna valuta?
Šta je potrebno za status globalne valute?
Istorija pokazuje da dominacija jedne valute nije pravilo, već izuzetak. Iako smo navikli na prevlast dolara, periodi monetarne multipolarnosti – gde su se za primat borile različite valute poput britanske funte, američkog dolara, pa čak i njemačke marke prije prvog svjetskog rata – nisu rijetkost.
Čini se da ustaljenost, inercija i mrežni efekti nisu toliko presudni koliko se često misli. Umesto toga, postoje tri ključna testa koja valuta mora da zadovolji kako bi stekla globalni značaj:
1. Odsustvo kontrole kapitala: Strani učesnici moraju imati slobodan pristup valuti kako bi je koristili u međunarodnoj trgovini i finansijama. I dolar i evro zadovoljavaju ovaj osnovni uslov, dok kineski juan, zbog državne kontrole kursa i kapitalnih tokova, još uvijek zaostaje.
2. Međunarodna cirkulacija: Često se pogrešno vjeruje da je za ovo neophodan veliki deficit tekućeg računa (kao u SAD), kako bi valuta “preplavila” svijet. Međutim, Velika Britanija je bila neto izvoznik tokom zlatnog doba funte. Ključni su zapravo snažan, globalno aktivan bankarski sektor i verodostojna centralna banka koja uliva poverenje. Evropska centralna banka (ECB) se etablirala kao čvrst garant stabilnosti, a bankarski sektor evrozone po ukupnoj imovini nadmašuje američki. Ipak, u globalnom prekograničnom kreditiranju, dolar i dalje ubjedljivo vodi.
3. Postojanje sigurne imovine: Ovo je ključna tačka gdje evro zaostaje. Nedostaje mu globalno priznata “sigurna luka” – imovina poput američkih državnih obveznica koja služi kao temelj finansijskog sistema (kolateral, referentna tačka za cijene, osnovni štedni instrument). Njemačke državne obveznice (Bund) jesu sigurne, ali ih jednostavno nema dovoljno da bi parirale obimu američkih obveznica.
Potraga za evropskom sigurnom imovinom
Evropski donosioci odluka svesni su ovog nedostatka. Tokom godina pojavile su se različite ideje:
Stabilnosne obveznice (2011): Predlog Evropske komisije o zajednički garantovanim obveznicama.
Evropske hartije pokrivene državnim obveznicama (ESBies, 2018): Strukturirani hartije od vrijednosti bazirane na portfelju nacionalnih obveznica.
NextGenerationEU obveznice: Program zajedničkog zaduživanja pokrenut kao odgovor na pandemiju, finansirajući fond za oporavak NextGenerationEU, ali zamišljen kao privjremeno rješenje.
Može li ‘Amerika na prvom mjestu’ ojačati Evropu?
Upravo bi Trampova politika “Amerika na prvom mjestu” i posledične transatlantske tenzije mogle promijeniti tu dinamiku. Suočena sa nepredvidivim saveznikom i rastućim geopolitičkim izazovima, Evropa bi mogla pronaći novi podsticaj za dublju finansijsku integraciju.
Njemačka je već pokazala određenu fleksibilnost odstupajući od svojih tradicionalnih fiskalnih pravila kako bi finansirala odbranu i infrastrukturu. Primjer Kanade, gdje je Trampova politika neočekivano ojačala poziciju multilateralno orijentisanih stranaka, pokazuje koliko brzo spoljni pritisci mogu preoblikovati domaće političke kalkulacije, prenosi Telegraf.