KRALJ nad kraljevima, Odabran od strane Boga, ili Svevišnji Gospodar samo su neki od naziva koji su korišćeni prilikom obraćanja Hajli Selasiju, caru Etiopije koji je vladao od 1930. do 1974. godine.
Interesantan podatak je da su ga njegovi podanici i veliki deo
Afrikanaca pod Evropljanima naprosto obožavali, ali i da je na drugom
kraju sveta poslužio kao inspiracija za osnivanje pokreta po imenu
rastafarijanizam.
Ali, ko je bio pravi Selasije? Savremeni državnik kog poštuju
antikolonijalisti, ili ponižena istorijska ličnost koja je državu svojim
postupcima gurnula u haos?
Harizmatičan mladić stupa na presto
Rođen kao Tafari Makonen 23. jula 1892. godine, od
malih nogu je stekao naklonost tadašnjeg cara Etiopije Menalika II.
Pored toga što je bio regent za vreme vladavine carice Zauditu i suprug
njene unuke, najviše se istakao kada je sa samo 24 godine rešio da okonča feudalni režim u zemlji koja se na njega oslanjala punih 700 godina.
U tom periodu u Etiopiji su
vladali sukobi između rivalskih frakcija ali i zavere, zbog kojih je
morao da se suoči sa samom caricom i prinčevima uznemirenim njegovim
uticajem i popularnošću koju je uživao u narodu. Ipak, nakon njene smrti
on je 1930. godine krunisan za cara, koji će se u budućnosti
zalagati za uvajanje ustava i zakona koji ograničavaju moć plemstva.
Izvan države kojom je upravljao, njegove veštine u upravljanju odnosa sa javnošću će mu se isplatiti, jer je među zajednicama crnaca u SAD-a dočekan kao oslobodilac. Oni će ga već od stupanja na presto širom sveta usvojiti kao svoj uzor, a na Jamajci će otići i korak dalje tako što će ga “prepoznati” kao mesiju – koji će crnce vratiti u Afriku da povrate kontrolu nad kontinentom koji su im oduzeli belci.
Nakon invazije Musolinijeve vojske na njegovu zemlju, 1936. godine beži u
Veliku Britaniju. Odatle je proširio otpor protiv fašističkih i
kolonijalnih sila i uvećao svoju slavu. Međunarodna štampa mu je “pala
pred noge”, a magazin Tajm ga je proglasio “Čovekom godine”.Godine
1941., usred Drugog svetskog rata, dobio je podršku Ujedinjenog
Кraljevstva da povrati svoju imperiju, gde ga je stanovništvo dočekalo
kao istinskog oslobodioca.
Sve za narod, ali bez njega
Nakon povratka iz izgnanstva i pokušaja da modernizuje svoju zemlju, Sjedinjene Države i Ujedinjeno Кraljevstvo mu pružaju razvojnu pomoć
koja je omogućila da uspostavi strukture kao što su centralna banka ili
nacionalna avio-kompanija. Godine 1955. je proglasio i novi ustav kojim
je uveden parlament, iako nije razmatrao postojanje političkih partija.
Za to vreme u inostranstvu, njegova dobra reputacija nije prestajala da raste
– ukinuo je ropstvo unutar svoje imperije, integrisao zemlju u UN i
zajedno sa egipatskim liderom Gamalom Abdelom Naserom postao savršen
primer dekolonizacije. Šefovi država iz celog sveta su ga pozivali na
prijeme, a kraljevske kuće su posećivale Etiopiju na svojim diplomatskim putovanjima.
Iako se Selasije predstavljao kao reformator koji je želeo da obnovi
svoju zemlju, njegova vladavina je kako će se ispostaviti bila izraz lične vlasti cara i autoritarnog režima.
Kontradiktorno, on nikada nije prestao da uživa široku podršku među
stanovništvom zahvaljujući veoma jednostavnom receptu, kako tvrdi jedan
od zvaničnika koje je intervjuisao novinar Rišard Кapušćinjski: “Кralj
kraljeva je najviše voleo loše ministre. Iz razloga što se Njegovom
Veličanstvu svidelo kako ga ovaj kontrast izdvaja […] Naš Svevišnji je
na ovaj način iz problema izlazio neokaljan, a narod nikada nije
dolazio u zabunu koliko je impozantan ili velikodušan. Vešto je znao
kome da pripiše uspehe, a koga da okrivi za neuspelu politiku.”
Kraj osrednjosti
Malo po malo, među stanovništvom se širilo nezadovoljstvo izazvno nedostatkom ekonomskog napretka i sporim tempom političkih reformi. Prilikom službenog puta cara u Brazil tokom 1960. godine, nekoliko generala carske garde izvršilo je državni udar
– zavera je slomljena, a vođe su surovo potisnute. Ali nakon ovog
događaja Кralj kraljeva više nikada nije uspeo da povrati svoju staru
slavu.
Sve je kulminiralo septembra 1974. godine, nakon ogromne suše koja je uzrokovala smrt lokalnog stanovništa. Uz podršku vojske, narod je upao u carsku palatu i uhapsio cara, nakon čega je proglašen nesposobnim da vlada. Ovim činom je stavljena tačka na hiljadugodišnju dinastiju,
čiji su mitološki koreni zasnovani na savezu kralja Solomona i kraljice
od Sabe. Sam Selasije je umro nakon nepunih godinu dana provedenih u
pritvoru, a mogućnost ubistva do danas nikada nije odbačena.