Prema
poslednjim dostupnim podacima Republičkog zavoda za stitistiku, u školskoj
2022/23. godini osnovne škole u Republici Srpskoj su brojale 84 643 učenika.
Srednje
škole u 2022/23. školskoj godini je pohađalo 34 998 učenika, dok je broj
studenata na visokoobrazovnim institucijama iznosio 26 774.
Pet
godina ranije situacija je bila sljedeća- nastavu u osnovnim školama pohađalo
je 90 003 učenika, u srednjim 38 499 učenika, dok je na viskoškolskim
ustanovama bilo 31 443 studenata.
Znači za pet godina Republika Srpska je ostala bez 5
360 osnovca, 3 501 srednjoškolaca i 4 669
studenata.
U istom
vremenskom periodu, ugašene su 23 osnovne škole, uglavnom područne, a broj
odjeljenja smanjen za čak 81.
PRONATALNE
MJERE KOJE TO NISU
Razlozi
ovakvog stanja su mnogobrojni i višeslojni i svakako ne treba zaboraviti
činjenicu da je pravo na slobodno rađanje u temeljima svake savremene
civilizacije.
Međutim,
svi demografski stručnjaci se slažu da postoje mnoge oblasti u kojima država i
institucije mogu djelovati, ako žele i znaju.
A
našima, izgleda, nedostaje i želje i znanja.
Naime,
kako je pokazao revizorski izvještaj, mjere koje su u RS donesene prethodnih
godina, u cilju podsticanja rađanja i održivog demografskog razvoja, donosene
su ad hoc, bez cilja, svrhe i prijeko potrebne analize.
Tako
30 mjera, koliko ih trenutno provode iz različitih oblasti, a koje imaju
direktan ili indirektan pronatalitetni karakter, navode revizori, nisu
sistematizovane ni u jednom zvaničnom dokumentu, dok neke, iako se realizuju u
kontinuitetu od skoro 15 godina, još uvijek nisu adekvatno formalizovane, a dio
njih se provodi na osnovu usmene odluke
ministra.
Poražavajuća
je i činjenica da su predstavnici nadležnih institucija obuhvaćenih revizijom
izjavili da ne znaju, niti je po njihovim saznanjima rađena analiza od strane
nadležnih institucija koja sadrži podatak koliko RS na godišnjem nivou izdvaja
budžetskih/javnih sredstava za provođenje identifikovanih mjera koje imaju
pronatalitetni karakter. Do tih podataka došli su revizori – na godišnjem nivou
izdvaja se oko 190 miliona KM, od čega je oko 80 odsto finansirano iz sredstava
prikupljenih u sistemu obaveznih doprinosa.
Tako
imamo situaciju da, iako su se u posljednje četiri godine za mjere
pronatalitetne politike povećala finansijska sredstva, izdvojeno je skoro 940
miliona maraka, istovremeno su se prava korisnika smanjila!
Kako
je u revizorkom izvještaju navedeno, u periodu 2002-2020. godina, samo po
osnovu negativnog prirodnog priraštaja Republika Srpska je izgubila preko
75.000 stanovnika i trenutno joj nedostaje oko 7.200 ili oko 43% djece za
zamjenu generacija na godišnjem nivou.
ŠTA
SLIJEDI?
Ova
jako važna i kompleksna tema koja je na prostorima Balkana prisutna već
godinama, nažalost još uvijek nije
zavrijedila nikakvu pažnju donosioca odluka.
Jer
manje đaka i studenata, za pet-deset godina znači i puno manje radne snage nego
što je trenutno imamo, a to za sobom povlači otežano funkcionisanja privrede. S
druge strane, broj penzionera će se u istom tom periodu značajno povećati, a to
automatski znači i više izdvajanja novca za penzije.
U isto
vrijeme, demografi upozoravaju da je trenutna demografska slika još i dobra,
šta nas čeka u narednih par godina, kada počne uzimati danak i masovni odlazak
mlađeg stanovništva.
Takođe,
uvjereni su i da ćemo teško dostići brojku novorođenih iz 2017. godine, jer je
trenutno prosječna starost majke koja rađa prvo dijete 26 godina, tačnije
godište rođenja te majke je 1992., dok u periodu pred nama primat rađanja djece
preuzimaju ratne generacije, kojih je mnogo manje.
A da
je situacija već prilično dramatična govori i najnoviji izvještaj Agencije za
statistiku BiH – trenutno je više od polovine ukupnog broja stanovnika naše
zemlje radno neaktivno.