Juče su Sjedinjene Američke Države, preko Kancelarije za kontrolu strane imovine (OFAC), zvanično uklonile Milorada Dodika sa liste sankcionisanih lica.
Prema Reutersu i AP-u, riječ je o potezu koji dolazi nakon višemjesečnih diplomatskih konsultacija i pritisaka različitih interesnih grupa u Washingtonu. Dok pojedini zapadni izvori tvrde da se radi o „signaliziranju nove faze odnosa prema BiH“, drugi upozoravaju da bi ovakav korak mogao biti „rizičan eksperiment“ u trenutku kada je politička situacija u zemlji i dalje krhka.
Ako sagledamo reakcije iz zemlje i regiona, kao i ocjene stručnih analitičara, mogu se uočiti različiti mogući scenariji koji bi mogli proizaći iz ove odluke. Analitičari ističu da će naredni mjeseci pokazati da li je riječ o pokušaju stabilizacije ili o novom prostoru za političku manipulaciju.
1. Političko smirivanje i pragmatični zaokret
U najpozitivnijem ishodu, uklanjanje sankcija može biti iskorišteno kao signal Dodikove spremnosti na pragmatičan pristup. On bi mogao ublažiti retoriku, otvoriti dijalog sa državnim institucijama i međunarodnim partnerima, uključujući EU i SAD, te pokazati dobru volju u rješavanju otvorenih pitanja unutar Dejtonskog okvira. Takav kurs bi mogao olakšati komunikaciju između institucija Republike Srpske i državnog nivoa vlasti, što bi Evropskoj uniji i Washingtonu omogućilo nastavak saradnje i podrške u procesima evropskih integracija, kao i stabilizaciju političkog ambijenta u BiH.
2. Povratak tvrdoj politici i jačanje autonomije RS
Postoji realna mogućnost da Dodik odluku tumači kao potvrdu sopstvene politike i slabost međunarodnog pritiska. U tom slučaju, on bi mogao intenzivirati blokade državnih institucija, insistirati na jačanju nadležnosti Republike Srpske i koristiti uklanjanje sankcija kao politički argument za jačanje retorike o autonomiji. To bi, u direktnoj korelaciji, moglo usporiti ili otežati proces evropskih integracija, izazvati napetosti sa EU i SAD i produbiti polarizaciju unutar BiH.
3. Presedan koji slabi instrument sankcija
Odluka američke administracije može stvoriti presedan u regionu i poslati signal drugim političkim akterima da sankcije nisu apsolutno obavezujući instrument. To bi moglo smanjiti dugoročnu vjerodostojnost sankcija kao sredstva međunarodnog pritiska, otežati koordinaciju između EU i SAD u kriznim situacijama i otvoriti prostor za lobističke manipulacije. Evropski diplomati bi mogli biti primorani da revidiraju strategiju prema BiH i regionu, jer bi se efikasnost mehanizama sankcija mogla umanjiti.
4. Institucionalna paraliza i neposredne domaće posljedice
U najkritičnijem scenariju, ukidanje sankcija neće promijeniti Dodikovu dosadašnju praksu blokada i konfrontacija. BiH bi se mogla naći u periodu institucionalne paralize, u kojem bi etničke podjele dodatno jačale, dok bi EU i SAD bile primorane da traže nove mehanizme za očuvanje funkcionalnosti države. Takav razvoj događaja nosi rizik od ubrzanog produbljivanja političke krize, smanjenja kredibiliteta međunarodnog nadzora i otežanog napretka u evropskim integracijama.