Ovako je pisac Mark Tven opisao ovaj jedinstveni grad, koji
se nalazi na obali reke Gang, u severnoj indijskoj pokrajini Utar
Pradeš, a prenosimo sa sajta National Geographic Srbija.
Njegova istorija seže daleko u prošlost. Prvi put se spominje u Vedama,
indijskim svetim spisima, a najraniji arheološki dokazi ukazuju na to
da je nastanjivanje na tom prostoru počelo u XI ili XII veku pre nove
ere, što ga svrstava među najstarije gradove na svetu. S pravom se
smatra da je Varanasi jedan od najvažnijih duhovnih i verskih centara u
Indiji. Indijsko sveto trojstvo, koje čine Brahma (bog stvoritelj),
Višnu (bog čuvar) i Šiva (bog destrukcije i transformacije), ima vrlo
važno mesto u hinduizmu, ali i u duhovnom i religijskom značaju samog
Varanasija. Indijska legenda kaže da je Brahma zanemario Šivu kao
vrhovnog boga, te sebe smatrao jedinim tvorcem univerzuma, istovremeno
zahtevajući od Višne da ga obožava. Šiva se zbog toga razbesneo i
odsekao jednu od pet Brahminih glava.
Počinivši najveći greh – ubistvo Bramana, bio je osuđen da luta
celom Indijom sa Brahminom lobanjom zakačenom za svoju ruku, sve dok
nije stigao na mesto današnjeg Varanasija, gde je lobanja konačno otpala
sa ruke, a on tako postao oslobođen svog greha. Zbog toga se grad
popularno naziva i Grad boga Šive, koga smatraju njegovim osnivačem, te
se stoga svi sledbenici hinduizma nadaju da će bar jednom u svom životu
posetiti ovaj grad, obaviti sveto kupanje u reci i, kad im dođe vreme,
tu i umreti. To za njih predstavlja jedan sasvim poseban religijski čin.
Zbog povezanosti koju osećaju sa Šivom, poistovećivanja sa njegovim
grehom i zbog verovanja u oslobađanje od svih grehova, smrt u Varanasiju
za ove ljude je jemstvo za nebesko blaženstvo, prečica u večnom krugu
rađanja i umiranja.
Vrlo značajna karika između prelaska iz
ovog u sledeći život jesu bramanski sveštenici, koji iščitavaju stihove
Garuda Purane (svetog indijskog spisa), koji se najčešće čitaju tokom
rituala kremacije pokojnika, te tako ubrzavaju čitav proces prelaska iz
jednog života u drugi i dostizanja mokše, odnosno spasenja.
Bramani, kao pripadnici najviše kaste, čine većinsko stanovništvo
Varanasija. Duhovnu čistoću održavaju kroz poštovanje raznih strogih
pravila, od kojih se mnoga odnose na hranu i kontakt sa pripadnicima
nižih kasta. Većinom su vegetarijanci. Prodaja svile u bramanskim
krugovima jedna je od glavnih trgovinskih aktivnosti. Članovi ove
najviše i najuglednije kaste oduvek su davali sveštenike, pesnike,
naučnike i političare, zauzimali najistaknutije položaje i uživali
veliki religiozni ugled, što se ni do danas nije promenilo.
U
svojoj veličanstvenosti Varanasi nikoga ne ostavlja ravnodušnim, kako
hodočasnike koji svakodnevno pristižu iz svih delova Indije, tako i
namernike iz celog sveta.
Putnik koji se tamo zadesi ubrzo bude preplavljen masom ljudi, ali
i životinja koje nesputano lutaju. Prljavština, đubre i nered
sveprisutni su i potpuno neshvatljivi čoveku iz organizovanog zapadnog
društva. Varanasi je srednjovekovni grad – užurban i uznemirujuć, mesto
gde se prepliću ekstremi. Ispresecan je veoma uskim ulicama i prolaznik
se ubrzo oseća kao da je u nekakvom lavirintu. Kada konačno uspe da se
izvuče iz roja ljudi i dođe do reke, čovek postaje svestan potpune
promene okruženja. Hodočasnici iz svih delova Indije tu se kupaju i mole
uz budno oko bramanskih sveštenika. Pogled na Varanasi sa reke
opčinjava i zrači nekim neobjašnjivim mirom.
Ovaj grad
izraženih paradoksa, najsvetiji u Indiji i igrao je veliku ulogu u
istoriji razvoja indijske civilizacije. Kao religijski i kulturni
centar, zbog svoje dugačke istorije mogao bi se porediti sa Rimom. A
zbog toga što predstavlja uzvišeno mesto hodočašća i idealizovani centar
vere, stoji rame uz rame sa Jerusalimom i Mekom. Iz njega potiču veliki
pesnici, pisci i filozofi, koji su svojim delima doprineli obogaćenju
indijske civilizacije.
Smrt je stalno prisutna u Varanasiju. U svakom trenutku moguće je
naići na grupu ljudi koja nosi pokriveno telo na nosilima i neprestano
ponavlja: „Ram nam satya hai”, što znači „Ime boga je Istina”. Po
dolasku na mesto kremacije i nakon poslednjeg kupanja u reci Gang telo
pokojnika se polaže na drvenu lomaču koju pali najstariji sin, dok
ostali muški rođaci posmatraju kako se pokojnikovo materijalno telo
ponovo razlaže na elemente iz kojih je stvoreno.
Ko umre u ovom
gradu poprima znanje od boga Šive i sam postaje ono što se po
hinduističkom verovanju zove Apsolutna Svesnost. Zbog toga smrt u
Varanasiju predstavlja privilegiju. Kremacije se obavljaju bez predaha, u
svako doba dana i noći. Dnevno se spali i po 200 tela. Za razliku od
drugih gradova u Indiji gde su mesta za kremaciju skrivena, u Varanasiju
se kremiranje obavlja na obali reke, naočigled svih. Brigu o tome da
ritual kremiranja prođe nesmetano vode ljudi koji su zbog direktnog
kontakta sa mrtvima pripadnici skoro najniže kaste, ali su istovremeno i
vrlo poštovani u gradu.
U Varanasiju se može videti sve što Indija ima da ponudi. Ovaj
grad koji kao da stoji na ivici vremena i spaja nekom nevidljivom, ali
prisutnom sponom drevni i moderni svet, šireći gotovo opipljive
vibracije nezaustavljivog kruga života i smrti, ne prestaje da očarava
svojom neiscrpnom energijom. To je grad svetla i mraka, morala i
korupcije, mira i nasilja, svih kontrasta kojima pleni svoje posetioce.
Nevena
i Neven Grujić su supružnici koji žive i rade na relaciji
Srbija–Španija–Indija (ne nužno i tim redom). Ovo je njihova prva priča
za National Geographic Srbija.