Zvanične institucije, nažalost nikako da shvate da moćne i jake zemlje, ni u najvećim krizama, nisu smanjivala izdvajanja za nauku.
A mi izdvajanja smanjujemo iz godine u godinu.
Jasno to pokazuju podaci Agencije za statistiku BiH. Tako smo tokom 2012. u istraživanje i razvoj izdvajali ukupno 0,27 posto BDP-a, godinu dana kasanije 0,32 posto; 2014. tek 0,26 posto, da bi 2015. i 2016. uslijedio još veći pad 0,22 posto BDP-a, u 2017. još manje tek 0,20 posto, a u 2018. i 2019. 0,19 posto!
Ako se vratimo nekoliko decenija ranije vidjećemo da se samo u 1990. godini u BiH se za nauku izdvajalo više od 1% bruto društvenog proizvoda, ili više od 170 miliona KM, po tadašnjim cijenama. Zahvaljujući takvim materijalnim uslovima, izgrađena je solidna kadrovska i naučnoistraživačka infrastruktura, a pojedini instituti bili su na takvom nivou da su na međunarodnom tržištu prodavali vlastite licence i tehnologije.
Sa izbijanjem rata, brojne naučnoistraživačke organizacije su ugašene, dok one u privrednim preduzećima vremenom nestaju – Energoinvest, Čajavec, Jelšingrad, FAMOS, Soko, INCEL…
Sektor istraživanja i razvoja je nakon toga izuzet od bilo kakve obnove, rijetko ko ga i spominje, a ulaganja su rapidno smanjena ispod 0,1% BDP, (ispod 30 miliona KM), a i ta brojka je nepotpuna, jer ne postoje jedinstveni podaci o naučnim istraživanjima u Bosni i Hercegovini.
Trenutnu situaciju u nauci možda najbolje ilustruju riječi koje je za BUKU rekao Damir Marjanović, redovni profesor Prirodno-matematičkog fakultetu Univerziteta u Sarajevu Nauka – BiH se nalazi tačno tamo gdje je bosanskohercegovački vlastodršci žele vidjeti – na dnu: “Ne čudi me to od njih. Vjerovatno se radi o traumama iz školskih dana. No, jako me čudi od “akademske elite”, koja se pomirila sa ovakvim stavom i koja većinom kroz poltronstvo, nepotizam i svojevrsni pakt o nenapadanju političke elite, očekuje i povremeno dočeka mrvice sa budžetskih jasli, navodno usmjerene ka razvoju naučno istraživačke misli. A kada ih i dočeka, nerijetko “elita”, najčešće upitnih znanstvenih reference, unutar akademske zajednice te mrvice razgrabi u užem krugu poznanika”.
KOLIKO SE ULAŽE U EU
Eurostat je objavio koliko se u EU ulaže u istraživanje i razvoj.
Samo o u 2020. godini, države članice EU potrošile su oko 311 milijardi evra na istraživanje i razvoj (R&D). Ovo je smanjenje od 1 milijardu evra u poređenju sa 2019. (312 milijardi evra). Intenzitet istraživanja i razvoja, odnosno izdaci za istraživanje i razvoj kao procenat BDP-a, iznosili su 2,3% u 2020. godini, u poređenju sa 2,2% u 2019. Međutim, ovo malo povećanje je posledica smanjenja BDP-a kao posledica pandemije COVID-19. Deset godina ranije (2010), intenzitet istraživanja i razvoja bio je 2,0%.
U 2020. godini najveći intenzitet istraživanja i razvoja zabeležen je u Belgiji i Švedskoj (3,5% BDP-a), zatim u Austriji (3,2%) i Nemačkoj (3,1%).
Na suprotnom kraju skale, šest država članica zabeležilo je intenzitet istraživanja i razvoja ispod 1% BDP-a: Rumunija (0,5%), Malta i Letonija (obe 0,7%), Kipar, Bugarska i Slovačka (sve 0,9%).