Porijeklo kultnih kamenih glava sa Uskršnjeg ostrva jedna je od najvećih arheoloških misterija na svijetu. Ali sada naučnici tvrde da su riješili značajan dio te misterije.
Teške između 12 i 80 tona, masivne kamene figure zbunjuju naučnike decenijama, jer nisu mogli da shvate kako ih je drevna civilizacija ostrva transportovala do njihovih konačnih položaja.
Koristeći kombinaciju 3D modeliranja i eksperimenata, naučnici su potvrdili da su statue zaista “hodale” do svog odredišta.
Kako izvještava “Daily Mail”, proučavajući skoro 1.000 statua, poznatih kao moai, antropolozi su zaključili da su ljudi iz Rapa Nuija vjerovatno koristili konopce da bi ih “ljuljali” u cik-cak uzorku.
Ova tehnika je omogućila malim grupama ljudi da pomjeraju masivne moaije na velike udaljenosti uz relativno malo napora.
“Kada se jednom počne kretati, uopšte nije teško, ljudi vuku jednom rukom”, kazao je jedan od autora studije, profesor Karl Lipo sa Univerziteta Bingamton.
Dodao je da to štedi energiju i kreće se veoma brzo.
“Najteži dio je započeti ljuljanje”, pojašnjava Lipo.
Donedavno su antropolozi vjerovali da se moai postavljaju horizontalno i vuku do svojih konačnih položaja, što je zahtijevalo mnogo snage i veliki broj ljudi, posebno za veće statue.
Ali sada postoji sve više dokaza da su ljudi iz Rapa Nuija pronašli pametnije i jednostavnije rješenje.
Vezujući konopce sa obje strane glave i naizmjeničnim povlačenjem lijevo i desno, statua se mogla “ljuljati” bočno i pomjerati naprijed u pokretu “hodanja”.
Lipo i njegov saradnik profesor Teri Hant sa Univerziteta u Arizoni već su testirali ovu teoriju na manjim modelima, ali su željeli da provjere da li se ona odnosi i na veće moaije.
Prvo su napravili detaljan 3D model moaija kako bi identifikovali koje karakteristike pomažu ovom posebnom načinu transporta.
Otkrili su da je moai, izgleda, namjerno dizajniran da može da “hoda”.
Njihova velika osnova u obliku slova D i nagib prema naprijed doprinijeli su cik-cak kretanju kada biste ih protresli lijevo i desno.
Da bi testirali teoriju u stvarnom svijetu, istraživači su napravili repliku moaija od 4,35 tona na osnovu svog 3D modela, prenosi Euronews.
Kao i originali, imala je osnovu u obliku slova D i centar gravitacije blago naprijed.
Sa timom od samo 18 ljudi, uspjeli su da pomjere statuu 100 metara za samo 40 minuta, mnogo brže od prethodnih pokušaja.
Istraživači kažu da je ovo veoma jak dokaz da su veći moai pomjerani na ovaj “hodački” način.
“Fizika ima smisla. Ono što smo eksperimentalno vidjeli funkcioniše u praksi. I što je statua veća, to bolje funkcioniše ova metoda. To je jedini način na koji je mogla da se pomjeri”, kaže Lipo.
Čak i usmena predanja ostrva navode da su statue “hodale” od kamenoloma, gdje su napravljene, do svojih konačnih položaja.
Da bi dodatno ojačali teoriju, istraživači su takođe proučavali mrežu “moai puteva” koji prelaze ostrvo.
“Svaki put kada pomjeraju statuu, čini se da takođe grade put. Put je dio procesa transporta”, kaže Lipo.
Vjeruje se da su ovi specijalno izgrađeni putevi stvoreni da bi se olakšao transport statua, a njihov oblik je idealan za “hodanje” moaija.
Široki su oko 4,5 metara i imaju konkavni profil, što pomaže u stabilizaciji statue i njenom lakšem pomjeranju naprijed.
Moai statue koje su pronađene pale pored puta pokazuju znakove da ih je neko pokušavao podići kopajući pod njihovim “nogama”, što je još jedan jak pokazatelj da je “hodanje” bio ispravan metod. Lipo zaključuje da ovo “pokazuje koliko su ljudi iz Rapa Nuija bili pametni”.
“Shvatili su. Zaslužuju priznanje za ono što su postigli, imamo mnogo toga da naučimo od njih i njihovih principa”, dodaje Lipo.
Šta su statue moai?
Moai su monolitne (pojedinačne) ljudske figure koje su isklesali ljudi Rapa Nui na Uskršnjem ostrvu, jednoj je od provincija Čilea koja se nalazi u Tihom okeanu, između 1250. i 1500. godine nove ere.
Sve statue imaju izuzetno velike glave i vjeruje se da predstavljaju obožene pretke.
Postoji 887 statua, od kojih je većina okrenuta prema kopnu, sa prosječnom visinom od oko četiri metra.
Samo 53 moaija nisu napravljena od tufa, odnosno komprimovanog vulkanskog pepela, dok oko 100 nosi crvene “šešire” ili “čvorove” od šljake, nazvane pukao.
Šta oni simbolizuju?
Godine 1979, arheolozi su tvrdili da su statue dizajnirane tako da imaju oči napravljene od korala. Smatra se da figure simbolizuju autoritet i moć.
Moguće je da su predstavljale bivše poglavice i bile su spremišta duhova ili “mane” (natprirodne, duhovne moći).
Postavljene su tako da drevni preci bdiju nad selima, dok je sedam njih okrenuto prema moru kako bi pomoglo putnicima da pronađu kopno.
Međutim, kako je ogromno isklesano kamenje transportovano na njihovo mjesto, ostaje misterija.
Na njihovoj izolovanoj lokaciji kod obale Čilea, vjeruje se da su drevni stanovnici Uskršnjeg ostrva zbrisani krvavim ratovima dok su se borili za sve ograničenije resursa ostrva.
Sve što su ostavili za sobom bile su ikonične džinovske kamene glave i ostrvo prekriveno oštrim trouglastim komadima vulkanskog stakla, za koje neki arheolozi vjeruju da su korišteni kao oružje.