Danske vlasti tvrde da je do curenja gasa iz Sjevernog toka došlo nakon dvije eksplozije u ponedjeljak, te da je u pitanju sabotaža.
„Sada je jasna procjena nadležnih da su ovo namjerne akcije. Nije bila nesreća“, rekla je danska premijerka Mete Frederiksen. „Još nema informacija ko bi mogao da stoji iza ovog akta.“
I švedska premijerka Magdalena Anderson govorila je o sabotaži. Štokholm je u kontaktu sa partnerima u NATO-u, Danskom i Nemačkom kako bi otkrio o čemu se radi, dodala je ona. O „ciljanom napadu“ govorio je i njemački ministar privrede Robert Habek.
Dvije eksplozije u jednom danu
Curenje je primijećeno nakon što je u ponedjeljak potpuno opao pritisak u obje cijevi Sjevernog toka 1 i jednoj cijevi Sjevernog toka 2. U blizini danskog ostrva Bornholm su piloti vojnih aviona primijetili curenje.
Prethodno su seizmolozi ustanovili dva potresa u vodama oko ostrva – najprije u ponedjeljak u 2:03 po ponoći i to jugoistočno od Bornholma, a onda u 19:03 sati sjeveroistočno od ostrva.
Prema riječima Bjerna Lunda iz Švedske nacionalne seizmičke mreže, potresi su registrovani u vodi, a ne u tlu, tako da se sa sigurnošću može reći da se nije radilo o zemljotresima nego o eksplozijama.
Šefica Evropske komisije Ursula fon der Lajen zaprijetila je „najsnažnijim odgovorom“ saboterima. Ona je na Tviteru napisala da je „neprihvatljivo“ svako namjerno ometanje evropske energetske infrastrukture.
Kompanija Sjeverni tok 2 saopštila je da je gasovod konstruisan tako da je skoro nemoguće istovremeno oštećenje više cijevi zbog recimo brodske nesreće. Inače je gasovod podno Baltičkog mora u ovom dijelu na dubini od oko osamdeset metara.
U Moskvi pak kažu da ne mogu da isključe nijedan scenario. „Očigledno je da se radi o nekakvim oštećenjima cijevi, i ne možemo isključiti nijednu mogućnost prije nego što dobijemo rezultate istrage o uzroku“, rekao je portparol Kremlja Dimitrij Peskov.
Peskov je istakao da je Moskva veoma zabrinuta zbog ove situacije, koja zahtijeva hitnu istragu jer je to pitanje energetske bezbijednost „cijelog kontinenta“.
Nagađanja o počiniocu
Kako na svom portalu prenosi nedjeljnik Špigel, američka CIA je još ljetos upozorila Berlin na moguće sabotaže na Sjevernom toku koje bi bio u stanju da izvede samo neki „državni akter“. Portparol njemačke Vlade nije želio da potvrdi ili demantuje ta saznanja.
Iako zvaničnici nemaju još nikakve indicije ko bi mogao da stoji iza sabotaže, počela je licitacija o tome kome bi ovakav napad više odgovarao.
Radoslav Sikorski, bivši poljski ministar odbrane i spoljnih poslova, a danas poslanik Evropskog parlamenta, na Tviteru se zahvalio Sjedinjenim Državama. „Thank you, USA“, napisao je Sikorski uz sliku uspjenušalog mora na mjestu gdje je otkriveno curenje gasa.
Norveški vojni strateg i oficir mornarice Tor Ivan Štremen pak misli da jedino Rusija dolazi u obzir kao počinilac. Kako je rekao za agenciju AFP, Moskva ne želi da preuzme odgovornost za obustavu isporuka gasa, već se uvijek izgovara nekom višom silom.
„Zapravo se uvijek radi o korištenju energije kao oružja“, rekao je Štremen. „Cilj je da se Evropa podijeli i da se izvrši pritisak na Ukrajinu da pristane na prekid vatre ili mir pod uslovima koji odgovaraju Rusima.“
Švajcarski Noje cirher cajtung u jednom komentaru se bavi nagađanjima o počiniocima, navodeći da bi Rusija imala korist od kratkoročnog skoka cijene gasa, ali da bi odsijecanjem Sjevernog toka sebi odsjekla mogućnost da ubuduće isporučuje gas direktno. Havarija na gasovodu bi odgovarala Kijevu, ali list takvu sabotažu naziva „rizičnom“ po Ukrajinu.
Takođe se navodi da su tanke indicije da se iza napada kriju Amerikanci ili čak militantni borci protiv klimatskih promjena.
Samo nagađanja postoje i kod pitanja kako je tačno izazvana eksplozija. Cijevi Sjevernog toka su masivne i relativno nove, ali nisu sazdane da izdrže ciljane napade, kažu stručnjaci.
Kenet Bul sa danskog Kraljevskog koledža za odbranu pretpostavlja da su korišteni takozvani podvodni dronovi koji sa velikom preciznošću mogu da postave eksploziv. Bul je dodao da je Rusija već u prošlosti koristila takve minijaturne podmornice.
Istraga bi mogla da potraje, posebno jer svijet nije pripremljen za ovakve napade. Jedan visoki oficir Bundesvera rekao je za Špigel: „Svjetske podvodne mreže su enormno važne za snabdijevanje energijom, ali i za stabilnost interneta. Uprkos važnosti, one su do danas skoro sasvim nezaštićene od napada i sabotaže.“
Skok cijene gasa
Posljedice curenja gasa su odmah stigle do energetskog tržišta gde je cijena za evropski zemni gas prešla cifru od 200 evra po megavatsatu, što je porast za 19 odsto u jednom danu.
Ipak, sabotaža neće imati uticaja na količinu gasa u Evropi jer u posljednje vrijeme Sjevernim tokom taj energent ionako nije stizao.
Od početka septembra Rusija ne isporučuje gas Njemačkoj, izgovarajući se kvarom na Simensovoj turbini koji navodno izaziva curenje nafte u kompresionoj stanici Portovaja kod Sankt Peterburga. To objašnjenje u Njemačkoj odbacuju, i tvrde da je Kremlj zaustavio gas iz političkih razloga.
Dva Sjeverna toka direktno povezuju Rusiju i Njemačku i svaki ima kapacitet za 55 milijardi kubika gasa godišnje. Dok je prvim Njemačka prije agresije na Ukrajinu dobijala 55 odsto svog gasa, drugi Sjeverni tok nikada nije ni pušten u rad.
Taj drugi krak izgrađen je uprkos američkim pritiscima i sankcijama, kao i protestima više članica EU-a. Zvanični Berlin je prije agresije stavio taj gasovod na led, a potom saopštio da se neće ni koristiti.