Napadom nacističke Njemačke na Poljsku, 1. septembra 1939. prije 85 godina, počeo je Drugi svjetski rat, najdestruktivniji koji je istorija vidjela.
Napadu i podjeli Poljske prethodio je sporazum sa Sovjetskim Savezom. Njemačka je 23. avgusta potpisala sporazum u Moskvi sa Sovjetskim Savezom, znan kao Pakt Ribentrop Molotov, po ministrima spoljnih poslova zemalja potpisnica.
Napadom na Dancing, odnosno Vesterplate, 1. septembra u 4.45 sati ujutro, koji je izvela njemačka krstarica “Šlezvig Holštajn” započela su ratna dejstva. Istovremeno, njemačko ratno vazduhoplovsto započelo je bombardovanje pogranične varošice Veilun.
U međuratnom periodu Dancing, na poljskom Gdanjsk, bio je slobodni grad kao neka vrsta kompromisnog rješenja imajući u vidu interese kako Njemačke tako i Poljske.
Rat Britanije i Francuske protiv Njemačke izašao je iz okvira Evrope pošto je Kanada 10. septembra 1939. godine objavila rat Njemačkoj.
Poljska je već bila vojno poražena kada je Sovjetski Savez 17. septembra uputio trupe preko njene istočne granice s ciljem prethodno dogovorene podjele.
Drugi svjetski rat izazvan je prije svega opredjeljenjem nacističke Njemačke da izvrši reviziju rezultata Prvog svjetskog rata. To je međutim bila samo inicijalna ideja. Ambicije su bile bitno šire. NNjemačka, Italija i Japan težile su zapravo novoj podjeli svijeta.
Što se Njemačke tiče, osnovna ideja, svojevrsna opsesija Adolfa Hitlera, bilo je osvajanje Sovjetskog Saveza. Bilo je tu više elemenata. Prije svega, vjerovao je da je ta resursima i prostranstvima prebogata zemlja razorena boljševizmom te da će biti relativno lak plijen. Sastavni dio su bila i njegova sumanuta rasistička uvjerenja. Postojala je i namjera ovladavanja Evropom, u ovoj ili onoj formi. Ideja preraspodjele kolonija, opsesija konzervativaca koja se povremeno pominjala, za nacističku Njemačku je zapravo bila sporedna.
Musolinijeva Italija je sa druge strane bila opsjednuta preraspodjelom kolonija, pijre svega u Africi, stvaranjem velike kolonijalne imperije koja je Italiji prethodno izmakla, uz neskrivenu namjeru ovladavanja priobaljem Mediterana.
Japan je imao slične namjere u Istočnoj i Jugoištočnoj Aziji, kao i na Pacifiku. Zvanično, Tokio je proklamovao oslobađanje azijskih naroda od evropskog kolonijalizma. U stvarnosti, to je značilo uspostavu mreže satelitskih država u Aziji i na Pacifiku, formalno suverenih, kako je dijelom rađeno i u međuratnom periodu.
Njemačka je okupirala niz evropskih zemalja, Dansku, Norvešku, Belgiju, Holandiju, Luksemburg, Francusku leta 1940. godine, na opšte zaprepašćenje.
U to vrijeme u direktnom ratnom sukobu sa Njemačkom nalazila se samo Britanija.
Kraljevina Jugoslavija okupirana je aprila 1941. godine, a odmah potom i Grčka.
Nesumnjivo ključni momenat u Evropi bio je napad Njemačke na Sovjetski Savez 22. juna 1941. Staljin je u prvom trenutku bio zaprepašćen, vjerovatno je rat sa Nemačkom očekivao bitno kasnije.
Njemačke trupe su prvih mjeseci brzo osvojile ogromne teritorije Sovjetskog Saveza, uz brojne zarobljenike, metodom klinova oklopnih jedinica kojima su zaokruživane velike zone. Preokret će uslijediti na samom kraju 1941. godine, na prilazima Moskvi. Sovjetske jedinice, formalno Crvena armija, započinju tada postupno kontraofanzivu. Uslijedilo je izvjesno odstupanje Nijemaca.
Porazom Nijemaca kod Staljingrada početkom februara 1943. postaje jasno da je slom Nemačke vjerovatan. Posebno nakon grandiozne tenkovske Kurske bitke, tokom jula i avgusta te godine poraz Njemačke postaje pitanje vremena.
SAD su u rat ušle posle japanskog napada na Perl Harbur, na Havajima, vodeću pomorsku bazu Sjedinjenih Država na Pacifiku, decembra 1941. Prethodna zvanična neutralnost, proklamovana 5. septembra 1939. u stvarnosti je zapravo već bila narušena odlukom da se pomažu ratni napori Britanije.
Zapadni saveznici su otvaranjem drugog fronta, prvo u Italiji 1943, a potom i u Normandiji, odnosno Francuskoj, izvršili bitan pritisak na Njemačku. Italija je kapitulirala 8. septembra 1943, odnosno kapitulacija je tada objavljena.
Njemačka je prije iskrcavanja na Siciliji već poražena u Africi, gdje su njemačke trupe pokušavale da pomognu Italijanima, u početku sa izvesnim uspjehom, ali su ih Britanci zaustavili kod El Alamejna u Egiptu, tokom septembra i oktobra 1942. godine. Amerikanci su potom ovladali tadašnjim francuskim posjedima u Magrebu, da bi potom uslijedilo iskrcavanje na Siciliji, zajedno sa Britancima.
Japanu je uspjelo da ovlada ogromnim prostranstvima, od priobalja Kine, sve do Burme, danas Mjanmar, uključujući tada francusku Indokinu, Maleziju, Singapur, Filipine, gotovo cjelokupnu Indoneziju, tada holandsku, kao i ogroman dio Pacifika.
Njemačka je, pošto je pao Berlin, bezuslovnu kapitulaciju nakon gotovo šestogodišnjeg rata potpisala 8. odnosno 9. maja 1945. Ponegdje, izvesnog otpora je još bilo, kao na prostoru bivše Jugoslavije gdje je otpor obustavljen tek 15. maja.
Rat sa Japanom, na Pacifiku, nastavio se još mjesecima, do kapitulacije Japana 2. septembra 1945. godine. Predaja Japana ubrzana je atomskim napadima SAD na Hirošimu i Nagasaki 6. odnosno 8. avgusta 1945. Bio je to konačni kraj Drugog svjetskog rata.
Najrazorniji rat u istoriji čovječanstva donio je neizmerena stradanja, razaranja, kao i zločine do tada nezabilježenih razmjera, poput masovnih likvidacija civila, posebno Jevreja, do šest miliona, Rusa, Srba, Poljaka, ili Kineza u Aziji.
Učestvovala je ukupno 61 država, a poginulo je oko 50 miliona i ranjeno više od 35 miliona ljudi. Kvalitet života ogromnog dijela čovečanstva, onih koji su imali sreće da prežive, zadugo je nepovratno razoren.