Marco Darius Badea je rumunski novinar i jedan od osnivača online magazina Explicativ, nezavisnog medijskog projekta posvećenog eksplanatornom novinarstvu.
„Trenutna situacija označava značajan pomak u globalnoj politici, jer podrška koju je Georgescu dobio od određenih američkih zvaničnika signalizira novu geopolitičku dinamiku u kojoj usklađivanje s Washingtonom više ne znači automatski suprotstavljanje Moskvi. Rumunija, uprkos tome što je ključni saveznik NATO-a sa strateškim vojnim bazama i ključnom ulogom u podršci Ukrajini, sada se suočava sa dvostrukim pritiskom: s jedne strane od Rusije, koja želi da nametne svoj uticaj, i sa druge od određenih američkih aktera koji osporavaju evropske demokratske strukture“ – kaže Badea u razgovoru za BUKA magazin.
Možete li objasniti trenutnu političku situaciju u vašoj zemlji?
U proteklih nekoliko mjeseci, od 24. novembra 2024. do danas, Rumunija je postala bojno polje za hibridni rat Rusije protiv Zapada. Călin Georgescu, proruski i antizapadni kandidat koji je javno objavio svoju namjeru da povuče Rumuniju iz EU i NATO-a i da ukine političke stranke, samo je oruđe putem kojeg su propaganda Kremlja i njegova široka mreža nastojali postaviti kontrolnu figuru u vrh rumunske države. Više od četiri mjeseca, nakon što je rumunski Ustavni sud poništio predsjedničke izbore 6. decembra 2024. godine, zbog nepravednog, netransparentnog i nedemokratskog načina na koji je Călin Georgescu vodio svoju kampanju, rumunske vlasti su bile uključene u oštru borbu protiv proruske mreže Georgescua. Tokom mjeseci sve više i više dokaza se pojavilo, otkrivajući direktne veze Călina Georgescua s Rusijom i dokazujući da je on kandidat koji ne podržava demokratiju. Nedavno su rumunski tužioci podigli optužnicu protiv Călina Georgescua u slučaju koji uključuje šest optužbi, uključujući postupke protiv ustavnog poretka. Nakon toga, vlasti su uhapsile šest osoba koje su bile dio mreže koju podržava Rusija i protjerale nekoliko ruskih špijuna prerušenih u diplomate nazad u Moskvu.
Georgescuova mreža je prisutna svuda – u političkim strankama, obavještajnim službama, javnoj upravi, medijima, pravosuđu i privatnom sektoru. To je mreža protiv koje je rumunska država odlučila da se direktno bori. Istinski patriotski pojedinci unutar rumunske države shvatili su ulog i odlučili su se ne predati nego se boriti, iako su pipci ovog uticaja i propagandne mreže podržane Moskvom uspjeli da se infiltriraju u mnoga područja društva, iskorištavajući strahove, frustracije i/ili pohlepu za moći i novcem određenih građana. U cijelom ovom kontekstu, Călin Georgescu je još jednom podnio svoju kandidaturu za predsjednika Rumunije, ali je Centralni izborni biro poništio njegovu kandidaturu, navodeći da je “kršio samu obavezu odbrane demokratije”. Osnova za ovu odluku bila je odluka Ustavnog suda od 6. decembra, kojom su izbori poništeni upravo zbog načina na koji je Călin Georgescu vodio svoju kampanju.
Da li to utiče na svakodnevni život ljudi?
Očigledno. Rumunija je, u ovom trenutku, bure baruta. Mnogi ljudi su ljuti na sadašnju vladu – zbog pogoršanja krize troškova života, zbog njihovog neuspjeha da se prilagode modernim vremenima, zbog čega su siromašni i zaglavljeni u nerazvijenosti. Ova frustracija ih je gurnula ka političkoj ličnosti koja nudi jednostavna rješenja za složene probleme. Porodice su počele da se svađaju među sobom, prijatelji se sukobljavaju, poslovni partneri su u sukobu, a kancelarijske kolege podijeljene. To je isto kao i tokom pandemije. Vode su se razišle.
U proteklih nekoliko sedmica, i maske su pale. U početku smo mogli reći da su mnogi ljudi bili pogrešno informisani. Sada, kada svi dokazi pokazuju da je Călin Georgescu čovjek Rusije, nastavak njegove podrške signalizira ili izdaju zemlje ili nesposobnost da razmišlja svojom glavom. U Rumuniji je ovih dana povećana društvena anksioznost jer propagandna mreža koja je podržavala i pomagala Călina Georgescua nije prestala sa svojim aktivnostima. Naprotiv, intenzivirala se preko svojih internih operativaca, uključujući i određene propagandističke javne ličnosti koje se iz noći u noć pojavljuju na TV-u. Posljednjih sedmica čak je i poslovni sektor bio u stanju iščekivanja, čekajući da vidi šta će se dogoditi. Mnogi su čak napravili planove za vanredne situacije za najgori scenario. Prvi put u 35 godina demokratije, vlasti su dobrovoljno izabrale proevropski i demokratski put blokirajući Georgescuovu kandidaturu – ne zbog pritiska vanjskih partnera, već čak i prkoseći im. I ovdje mislim na MAGA mrežu Trumpove administracije.
Kada se dimenzija spektakla i političkog performansa ostavi po strani, šta se zapravo dešava na ulicama?
U nedelju uveče, 9. marta, izbili su nasilni protesti u Starom gradu u Bukureštu, neposredno pored sedišta Centralnog izbornog biroa. Pristalice Călina Georgescua napale su žandarme kamenjem i petardama nakon što su ranije razbijali popločani kamen sa Starog grada kako bi ih koristili kao projektile protiv policije. Takođe su zapalili drvo u tom području i prevrnuli vozilo televizijske ekipe. Horațiu Potra, jedan od saradnika Călina Georgescua, koji je pod istragom zbog toga što je bio dio njegove mreže i zbog upravljanja plaćeničkom grupom, poticao je na nasilje pomoću vila i sjekira putem društvenih mreža. Za sada se, međutim, situacija smirila, a nadležni navode da je sve pod kontrolom uprkos nasilnim protestima u nedelju uveče. Osim toga, rumunska Žandarmerija je u ponedjeljak ujutro izdala javno upozorenje o tekućoj kampanji dezinformacija na društvenim mrežama, posebno na TikToku i Facebooku. Riječ je o kampanji koja se provodi s ciljem manipulacije građanima lažnim informacijama u vezi s reakcijom na nasilne incidente koje su Georgescuove pristalice izazvale u nedjelju naveče u Starom gradu u Bukureštu nakon odluke Centralne izborne komisije. Među lažnim tvrdnjama koje se šire su: žandarmi su tukli žene, žandarmi su koristili gumene metke i granate sa suzavcem, žandarmi su doveli agitatore da podstiču nasilje, žandarmi su napali ljude u metrou, žandarmi su koristili dronove za ispuštanje suzavca. Vlasti naglašavaju da ove poruke imaju za cilj da izazovu nasilne incidente i da ih širi osoba koja se traži zbog akcija protiv ustavnog poretka, Horațiu Potra, desna ruka Călina Georgescua. Žandarmerija poziva građane da ne dijele neprovjerene informacije i da se ne upuštaju u podsticanje na nasilje.
Koje spoljne uticaje doživljava politička scena u Rumuniji?
Rumunija je, kao što sam ranije pomenuo, bojno polje za Putinov hibridni rat. Evropa je centralni ulog, dok je Rumunija samo sporedni. Politička kriza u Rumuniji sada je postala žarište geopolitičke konfrontacije u kojoj i Rusija i glasovi Trumpove administracije igraju glavnu ulogu. Nakon što je Ustavni sud Rumunije poništio izbore, odluku su kritizirale Georgescuove pristalice, kao i američki potpredsjednik JD Vance i utiajni milijarder Elon Musk, najveći donator Trumpove kampanje. Sada na mreži „X“ koja se pretvorila u inkubator za propagandu MAGA (Učinimo Ameriku ponovo velikom) Georgescuove pristalice i određene ličnosti iz Trumpovog tabora tvrde da je poništavanje njegove kandidature manevar evropskih elita za kontrolu demokratskog procesa u Rumuniji. Ovo je potpuno netačno. Musk i američki potpredsjednik JD Vance već su kritikovali poništenje izbora u decembru, tvrdeći da evropski establišment odbija prihvatiti volju naroda. U stvarnosti, oni su iskoristili primjer Rumunije da napadnu EU, koju Trumpova administracija više ne vidi kao saveznika, već kao konkurenta koji mora biti oslabljen. U tom kontekstu, Georgescu je prihvatio konspirativni narativ, tvrdeći da je Rumunija postala diktatura i da je sama globalna demokratija ugrožena. Ništa ne može biti dalje od istine. Realnost je da je Rumunija žrtva klasične ruske operacije uticaja, osmišljene da destabilizuje pro-NATO državu i potkopa poverenje u demokratske institucije. Uz podršku Moskve, a sada i određenih pro-Trampovih ličnosti u SAD-u, Georgescu je uspio polarizirati rumunsko društvo i stvoriti političku krizu koja dovodi u pitanje stabilnost zemlje. Štaviše, čini se da ova situacija ide u prilog Kremlju, koji cvjeta od haosa i konfuzije kako bi proširio svoj uticaj u regionu.
Trenutna situacija označava značajan pomak u globalnoj politici, jer podrška koju je Georgescu dobio od određenih američkih zvaničnika signalizira novu geopolitičku dinamiku u kojoj usklađivanje s Washingtonom više ne znači automatski suprotstavljanje Moskvi. Rumunija, uprkos tome što je ključni saveznik NATO-a sa strateškim vojnim bazama i ključnom ulogom u podršci Ukrajini, sada se suočava sa dvostrukim pritiskom: s jedne strane od Rusije, koja želi da nametne svoj uticaj, i sa druge od određenih američkih aktera koji osporavaju evropske demokratske strukture.
Da li su ovi uticaji ključni za oblikovanje političke i društvene situacije?
Oni služe za pomicanje stvari na način koji je protiv interesa Rumunije. Međutim, uprkos svim našim problemima i uprkos činjenici da je Evropska unija trenutno zaokupljena mnogo veća pitanja od Rumunije, Rumunija ostaje demokratska država u kojoj prevladava vladavina prava. To su priznali i pozdravili evropski saveznici poput Francuske i Njemačke, koji su podržali odluku o poništavanju izbora 6. decembra 2024., kao i borbu Rumunije protiv ruskog uplitanja.
Sa kojim izazovima i problemima se društvo suočava? Postoji li konsenzus u rješavanju ovih problema?
Sa mnogima. Rumunija je trenutno u dubokoj krizi, sa oslabljenom demokratijom, visoko polarizovanim društvom i krhkim institucijama, dok je nepoverenje između biračkog tijela i političke klase dostiglo alarmantne nivoe. To je evidentno svuda, a posebno u činjenici da je kandidat poput Călina Georgescua uspio hipnotizirati skoro dva miliona ljudi. On je bio taj koji je stekao korist od problema koji muče Rumune: od korupcije i politizacije institucija do opadanja kvaliteta rukovodstva i nesposobnosti vlade da pronađe efikasna rješenja za probleme zemlje. No, ljudi počinju shvatati da je bolje živjeti u nesavršenom sistemu koji još uvijek ima antitijela nego u trumpističko-putinističkom režimu smrti koji vodi do demoliberalnog režima smrti. Što se tiče konsenzusa u rješavanju ovih problema, mislim da ga zapravo nikada nije ni bilo.
Kako vidite ishod situacije?
U Rumuniji su izbori u maju i najvjerovatnije će se biračko tijelo Călina Georgescua pomjeriti prema Georgeu Simionu, lideru ekstremističke stranke AUR, koji je posljednjih dana stajao uz bok proruskom kandidatu. Osim toga, nakon ovog perioda, morat ćemo pažljivo razmotriti sve faktore koji su doveli do ovog stanja ranjivosti i temeljito ih popraviti. Plus, svi koji su podržali čin Georgescua moraju biti istraženi, bez izuzeka! Ovo će biti zadatak koji će trajati najmanje godinu-dvije, ali je ključno da se od njega ne odustane kada pređemo ovu prepreku – majske izbore.
Zašto?
Jer ova mreža neće napustiti svoju stvar, a Rusi će se, u svom karakterističnom stilu, povući i čekati povoljnije uslove da ponovo udare. Istorija pokazuje da imaju kapacitet da čekaju godinama čak i decenijama. Neophodno je da rumunska država neutralizuje ovu mrežu!