Prije dvije godine, mala srednjoamerička država Salvador je bila zemlja sa najvećom stopom ubistava na svijetu. A onda je na vlast došao Najib Bukele (42), harizmatični predsjednik koji na prvu loptu više liči na zvijezdu latino sapunica nego na ozbiljnog političara. U njegovom slučaju, izgled definitivno vara…
Da je smrtno ozbiljan pokazao je po dolasku na vlast, kada je jednim predsjedničkim ukazom u martu 2022. poslao u zatvor 75.000 kriminalaca, praktično očistio ulice Salvadora, koje su do tada ličile na ratnu zonu. Da bi imao gdje da strpa tolike prestupnike, sagradio je čitav kompleks zatvora.
Danas ova zemlja, koja se nalazi na “putu droge” između Južne Amerike i SAD, ima najniži procenat kriminala i ubistava na cijelom kontinentu, a njen predsjednik, koga nazivaju “najkul diktatorom na svijetu”, u nedavnom obraćanju naciji poslije pobjede na predsjedničkim izborima poručio je da su u Salvadoru “svi sigurni”.
Što uopšte nije daleko od istine. Jer je stopa ubistava, koja je dostigla vrhunac 2015. godine sa 106 na 100.000 stanovnika, pala na 2,4 prošle 2023. U međuvremenu, samo je oko 7.000 privedenih pušteno iz zatvora, dok su ostali raspoređeni u mrežu strogo čuvanih zatvora, u kojima su “stanari” totalno odsječeni od ostatka svijeta, prenosi SerbianTimes.
Zbog takvog tretmana zatvorenika protestvovale su skoro sve svjetske organizacije koje se bave zaštitom ljudskih prava, ali bez velikog uspjeha. Bukele se nije obazirao…
Popularnost mu je prema posljednjim istraživanjima javnog mnjenja skočila na skoro 90%, u zemlji kojom su prije njegovog mandata praktično vladali kriminalni karteli, među njima i ozloglašene bande “MS-13” i “18. ulica”.
– Nastavit ćemo da rasturamo kriminalne strukture. Ova teritorija sada u potpunosti pripada državi El Salvador, što znači da paralelni kriminalni svet više ne postoji – poručuju iz njegovog kabineta.
Prije nego što se kandidovao za predsjednika Najib Bukele je bio gradonačelnik glavnog grada San Salvadora, u kome je takođe prilično uspješno počistio kriminal. Kada je izabran za predsjednika 2019. kriminalne grupe su i dalje kontrolisale 80 posto zemlje. A onda su u martu 2022. dvije pomenute bande počinile čak 62 ubistva u jednom danu, a Bukele je ubijedio Kongres da mu dodijeli vanredna ovlaštenja.
Kongres je u međuvremenu čak 21 put produžavao ovlaštenja za predsjednika kako je stopa ubistava padala. Ovo je za posljedicu imalo da Salvador postane zemlja s najvišom stopom hapšenja na svijetu, a grupe za ljudska prava su prijavile čak 190 smrtnih slučajeva i preko 5.000 slučajeva zlostavljanja i policijske brutalnosti.
– Neka hapšenja su bila zasnovana samo na tome što su osobe imale tetovaže ili prethodne krivične prijave ili su živjele u području koje je kontrolisala banda – napisao je Amnesty International u svom izvještaju o Salvadoru od 2023. godine.
– Hiljade ljudi je nepravedno optuženo, a suđenja, koja su bila ekspresna, ponekad su bila organizovana za stotine optuženih odjednom – navodi se.
Mnogi od njih su smješteni u kompleks za teroriste CECOT otvoren u januaru 2023. godine koji su kritičari uporedili s koncentracionim logorom. U tom zatvoru više od 100 zatvorenika dijeli jednu ćeliju, a svaka ima samo dva toaleta. Svi imaju malo manje od jednog kvadratnog metra za život i spavanje.
– Više nikada neće izaći iz ćelije. Ovo će ih spriječiti da komuniciraju znakovima. Biće zatvoreni u mraku sa drugovima iz druge bande – napisao je Bukele na društvenoj mreži X, nakon što je objavio fotografije tetoviranih, skoro golih pripadnika bande.
Sav kontakt s vanjskim svijetom je prekinut. Blokatori prekidaju sve signale telefona. Zatvorenici napuštaju svoje ćelije samo zbog saslušanja koja se obavljaju video pozivom.
Zatvor zapošljava više od 800 čuvara, a fotografije, koje vlada često objavljuje, prikazuju zatvorenike s vezanim rukama iza leđa, prisiljene da stoje ili sjede s glavom na leđima zatvorenika ispred njih.
Građanski rat od Salvadora napravio Divlji Zapad
Problem s bandama i kartelima u Salvadoru datira još od građanskog rata 1980-ih godina. Kada su izbjeglice bježale iz Latinske Amerike u SAD, bande “MS-13” i “18. Ulica” su se formirale na ulicama Los Anđelesa. Kada je rat završen, vratili su se u El Salvador. Sa sobom su donijeli svoje rivalstvo i nasilje.
Sada se smatra da “18. Ulica” ima oko 65.000 članova širom svijeta, dok “MS-13” ima između 50.000 i 70.000. Sa njihovim rastom, rasprostranjivao se i njihov uticaj.
Hiljade članova iz oba tabora su se borili i umrli za titulu najmoćnije bande u Centralnoj Americi, profitirajući od zločina poput trgovine ljudima i drogom, iznude, pranja novca, ucjena i otmica.
Bukele je prije dvije godine proglasio vanredno stanje koje je trebalo da traje 30 dana, a traje još do danas i nema naznaka da će se ukinuti. Obični građani se zbog toga ne bune. Naprotiv, njegova popularnost nastavlja da raste i odavno je prešla granice Salvadora.
“Latinobarometar”, kompanija za istraživanje javnog mnjenja u zemljama Latinske Amerike, nikada u istoriji nije zabilježila toliku podršku nekom predsjedniku u regionu kao sada Bukeleu. U svih dvadesetak latino zemalja Bukele je najpopularnija ličnost u regionu.
Ko je Bukele
Najib Armando Bukele Ortez je rođen 24. jula 1981. u San Salvadoru. Njegovi baka i djed po ocu bili su palestinski hrišćani iz Jerusalima i Betlehema. Njegova baka po majci bila je katolkinja, a djed po majci bio je pravoslavac.
Bukele potiče iz bogate porodice. Osnovao je svoju prvu kompaniju sa 18 godina i preuzeo porodične poslove, a kasnije završio studije prava. Vlasnik je Jamaha Motors El Salvador, kompanije koja prodaje i distribuira Jamahine proizvode. Takođe je bio direktor i predsjednik jedne marketinške agencije.
On je prvi predsjednik od 1984. koji nije izabran kao kandidat jedne od dvije glavne političke stranke u zemlji. Na izbore je izašao kao nezavisni kandidat, a poslije osvajanja mandata osnovao je svoju partiju, Nove ideje.
Bukele je 2021. proglasio Bitcoin kao zakonsko sredstvo plaćanja u Salvadoru. Njegova administracija je kreirala politiku za promociju upotrebe bitkoina, kao što je razvoj čivo novčanika, proširenje Bitkoin bankomata, i započela planove za izgradnju Bitkoin grada koji će pokretati geotermalna energija iz vulkana u El Salvadoru.
Njegova odluka da se drugi put kandiduje na predsjedničkim izborima 2024. dovela je do kritika jer je reizbor predsjednika zabranjen po Ustavu Salvadora. Ali kad dobijete 85% glasova, kao što je Bukele dobio 4. februara 2024, onda glasovi protiv brzo utihnu.
Goli otok na pustom karipskom ostrvu
Fenomen Bukele proširio se poput poplave Latinskom Amerikom, a “bukelizam” je postao stil vladavine koji sada primjenjuju i drugi.
Predsjednica susjednog Hondurasa objavila je plan da od udaljenog nenaseljenog karipskog ostrva Cisnes napravi svojevrsni “Goli otok” gdje će, bez mogućnosti da komuniciraju sa ostatkom svijeta, biti zatvorene hiljade pripadnika razbojničkih bandi, ali i običnih kriminalaca.
Vlada Hondurasa se na ovaj potez odlučila poslije krvoprolića u zatvoru za žene blizu glavnog grada Tegusigalpe u kome je poginulo 46 štićenica. Poslije četiri dana, u seriji napada na sjeveru zemlje, izginulo je još dvadesetak ljudi. Tada je Ksiomera Kastro odlučila da se sa nasiljem obračuna kao što to radi Najib Bukele.
I Argentina ima svog Bukelea
Nova argentinska politička zvezda, ultradesničar Havier Milei, koji je na predizborima osvojio najviše glasova i ubjedljivo porazio kandidate najvećih partija, kune se u Trampa i Bukelea i obećava da će njegova politika ličiti na njihovu, ali sa argentinskim šmekom.
On poručuje da će školstvo i zdravstvo načisto prepustiti privatnom sektoru i da će ukinuti socijalne programe “jer samo opterećuju budžet”. Takođe, u Trampovom stilu obećao je da će svaki građanin moći da posjeduje oružje i da se “sam štiti od kriminalaca”.
Iako desničar, Milei je, kako prenosi argentinska štampa, poslao svoj tim u Salvador da se konsultuje sa kabinetom Bukelea, koji je po sopstvenom priznanju ljevičar.
Milei je inače izjavio da su klimatske promjene “socijalističke laži”, a da je seksualno obrazovanje “postmarksistička izmišljotina”, sračunata na uništavanje porodice.