Predlog rezolucije Evropskog parlamenta o Srbiji, koji će danas biti pred poslanicima u Strazburu, predstavlja najteži politički udar na vlast Aleksandra Vučića do sada. U dokumentu se režim u Beogradu optužuje za represiju, korupciju, nasilje nad studentima i opozicijom, te se poziva na uvođenje sankcija protiv odgovornih.
Evroposlanici traže da vlast u Srbiji do kraja razjasni urušavanje nadstrešnice željezničke stanice u Novom Sadu, da se procesuiraju odgovorni, te da se ispita povezanost korupcije i nemara s tragedijom u kojoj je život izgubilo 16 ljudi.
Posebno snažna poruka upućena je vlastima zbog nasilja nad demonstrantima, nezakonitih hapšenja i zlostavljanja pritvorenih, uz osudu „talasa represije pod uticajem države“. Evropski parlament izražava punu podršku studentima i građanima koji protestuju i poziva na „deeskalaciju političkih tenzija i prestanak govora mržnje“.
Rezolucija takođe označava kamp vladajuće stranke u Pionirskom parku kao nelegalan i izražava zabrinutost što je SNS angažovao osobe sa kriminalnom prošlošću u organizaciji kontraprotesta.
Najviše pažnje izazvala je tačka broj 30, u kojoj se sve zemlje učesnice EXPO 2027 upozoravaju na ozbiljne sumnje u korupciju i kršenje građevinskih propisa u vezi s projektima koje vodi Vučićev režim.
Evropski parlament poziva i na:
uvođenje ciljnih sankcija protiv onih koji su odgovorni za kršenje ljudskih prava,
hitno oslobađanje političkih zatvorenika i uhapšenih demonstranata,
nezavisnu istragu o policijskom nasilju i zloupotrebama pravosuđa,
potpunu reviziju biračkog spiska i reformu REM-a,
te zaštitu slobode medija i univerziteta.
Evroposlanici oštro kritikuju Vučića i njegove saradnike zbog „širenja teorija zavjere, govora mržnje i ruske propagande“, dok Evropsku komisiju pozivaju da pokrene inicijativu za ciljane sankcije protiv svih odgovornih.
Ako bude usvojena, ova rezolucija mogla bi označiti prekretnicu u odnosima EU i Srbije, jer jasno poručuje da nema napretka ka članstvu bez vladavine prava, slobode medija i poštovanja demokratskih standarda.
Donosimo kompletan prijedlog rezolucije o Srbiji:
Obilježava, godinu dana nakon tragedije, 16 žrtava koje su izgubile živote i one koje su povrijeđene nakon urušavanja nadstrešnice željezničke stanice u Novom Sadu 1. novembra 2024; ponavlja svoje pozive na potpune i transparentne pravne postupke nakon istrage nadležnih organa, kako bi odgovorni bili privedeni pravdi, u skladu s vladavinom prava; poziva na nezavisno tehničko ispitivanje strukturnog kvara, sveobuhvatan pregled građevinskih dozvola i procedura nadzora, kao i potpunu procjenu moguće korupcije ili nemara; apeluje na srpske vlasti da porodicama žrtava garantuju efikasan pristup pravdi i adekvatnu naknadu; naglašava potrebu da se šire ispita u kojoj mjeri je korupcija dovela do snižavanja sigurnosnih standarda i doprinijela ovoj tragediji.
Podržava pravo srpskih studenata i građana na mirne proteste, pozivajući na odgovornost i demokratske reforme neposredno povezane s vladavinom prava, što EU očekuje od Srbije; naglašava značaj građanske hrabrosti, posvećenosti nenasilju i angažovanja mladih za napredak Srbije na evropskom putu; primjećuje da su srpski studenti ušli u uži izbor za Nagradu Saharov za slobodu misli 2025; podržava istinske pokušaje dijaloga o tome kako vlada može ispuniti studentske zahtjeve; izražava duboku zabrinutost što situacija u Srbiji ostaje opterećena tenzijama i polarizacijom koje lako mogu dovesti do nasilja, što je direktna posljedica govora mržnje, promovisanja nasilja, kampanja klevetanja protiv protivnika i anti-EU/pro-ruske propagande koju naširoko šire mediji pod kontrolom vlade, ali i državni zvaničnici, kao i grubog neuspjeha zvanične strane da se suoči i razračuna s prošlošću; poziva sve političke i društvene aktere u Srbiji da se uzdrže od takve retorike i doprinesu njegovanju klime međusobnog poštovanja, demokratskog dijaloga i deeskalacije (EPP C mod); poziva vladu da promoviše inkluzivno političko učešće i garantuje jednak pristup medijima za sve političke partije i kandidate; naglašava važnost depolarizacije javnog diskursa i njegovanja političke kulture zasnovane na toleranciji, kompromisu i poštovanju demokratskih institucija; poziva civilno društvo, medije i obrazovne institucije da igraju aktivnu ulogu u premošćavanju društvenih podjela i jačanju demokratske otpornosti.
Najoštrije osuđuje talas nasilja pod uticajem države, zastrašivanja i neselektivnih hapšenja protiv mirnih demonstranata, novinara, organizacija civilnog društva i predstavnika opozicije u Srbiji; osuđuje kampanje klevetanja, medijsko zastrašivanje i zloupotrebu ličnih podataka za diskreditovanje demonstranata i poziva srpske vlasti da osiguraju slobodu medija; poziva visoke zvaničnike da okončaju zapaljivu retoriku koja podstiče neprijateljstvo ili nasilje; osuđuje upotrebu nezakonitog nadzora, kao što su Pegasus, Cellebrite, Novi Spy, protiv demonstranata; izražava posebnu zabrinutost zbog upotrebe uređaja za dugi domet (LRAD) i intenzivne upotrebe suzavca protiv civila; poziva na usvajanje i sprovođenje jasnih protokola o zakonitim tehnologijama za kontrolu mase i nezavisnih mehanizama nadzora; poziva srpsku vladu da u potpunosti garantuje i poštuje pravo ljudi na okupljanje i slobodu izražavanja u skladu s Ustavom Srbije, Univerzalnom deklaracijom o ljudskim pravima i Evropskom konvencijom o ljudskim pravima; dalje osuđuje sve oblike govora mržnje i podsticanja mržnje, naročito protiv nacionalnih manjina.
Drži srpsko rukovodstvo politički odgovornim za eskalaciju represije, normalizaciju nasilja i slabljenje demokratskih institucija; izražava žaljenje zbog činjenice da najviši državni zvaničnici aktivno šire teorije zavjere da je urušavanje nadstrešnice bilo čin sabotaže ili teroristički napad; zabrinuta je zbog izostanka reakcije državnih institucija, uključujući organe gonjenja i pravosuđe, da pobiju te neosnovane tvrdnje.
Upozorava na zloupotrebu krivičnog prava radi suzbijanja građanskog učešća; naglašava da izmjene Krivičnog zakonika, Zakonika o krivičnom postupku i Zakona o maloljetnim učiniocima ne smiju rezultirati kriminalizacijom mirnog ponašanja ili nenasilnih oblika protesta; podsjeća da je proporcionalna primjena krivičnih sankcija kamen temeljac vladavine prava i obaveza Srbije prema Evropskoj konvenciji o ljudskim pravima.
Zabrinuta je zbog nezakonitih hapšenja uoči protesta 15. marta i 28. juna 2025, kojima su prethodila procurivanja snimaka razgovora osumnjičenih objavljenih u provladinim medijima; primjećuje da je na tim osnovama uhapšeno više političkih aktivista i članova Pokreta slobodnih građana (PSG) i da su neki i dalje u kućnom pritvoru ili u egzilu; poziva na njihovo hitno puštanje.
Poziva na hitne, nepristrasne i transparentne istrage svih navoda o nepotrebnoj i neproporcionalnoj upotrebi sile, samovoljnim hapšenjima, zadržavanjima, torturi, seksualizovanom nasilju nad pritvorenima, politički motivisanim gonjenjima i drugim teškim kršenjima ljudskih prava, uključujući pljuvanje i prebijanje vezanih pritvorenika, verbalno ponižavanje i prijetnje smrću; poziva vlasti da temeljno ispitaju navode da ovi prekršaji potiču od visokorangiranih funkcionera JZO, posebno njenog komandanta Marka Kričaka; ponavlja da takve radnje mogu predstavljati nehumano i ponižavajuće postupanje zabranjeno međunarodnim pravom i policijskim protokolima.
Prima k znanju ostavku premijera Vučevića, koju je Narodna skupština potvrdila 19. marta 2025, i naknadno imenovanje nove vlade na čelu s Đurom Macutom, 16. aprila 2025.
Primjećuje hapšenja u avgustu 2025. i naknadno puštanje bivših ministara Tomislava Momirovića i Gorana Vesića pod optužbama za zloupotrebu službenog položaja i sumnju da su oštetili budžet Srbije za najmanje 115 miliona američkih dolara u vezi s rekonstrukcijom mađarsko-srpske željezničke pruge, uključujući urušenu željezničku stanicu Novi Sad; duboko žali zbog opstrukcije pravde u pozivanju na odgovornost onih odgovornih za urušavanje nadstrešnice i osuđuje kampanje blaćenja na provladinim kanalima protiv sudija i tužilaca koji rade na sprovođenju vladavine prava.
Najoštrije osuđuje odmazdu vlade protiv zaposlenih u sektorima obrazovanja i kulture zbog podrške protestima, uključujući otkaze, smanjenje plata, povlačenje finansiranja za javne univerzitete i prisustvo policije u univerzitetskim zgradama.
Poziva srpske vlasti da odmah obnove finansiranje univerziteta; poziva nadležne institucije da osiguraju nesmetano učešće akademske i istraživačke zajednice u projektima koje finansira Evropska unija.
Osuđuje postupke članova vladajuće stranke u organizovanju nelegalnog kampa u Pionirskom parku ispred zgrade Predsjedništva i njegovo naknadno širenje na plato ispred Narodne skupštine; ozbiljno je zabrinut zbog brojnih izvještaja da je vladajuća stranka mobilisala osobe s kriminalnom prošlošću u aktivnostima kontraprotesta, koje napadaju demonstrante pirotehnikom, dodatno eskalirajući tenzije, nasilje i polarizaciju u zemlji; osuđuje incidente protiv pripadnika nacionalnih manjina, gdje su provladini mediji koristili etničke uvrede da ih targetiraju.
Osuđuje proizvoljnu upotrebu predsjedničkih pomilovanja za lica osuđena ili procesuirana zbog nasilja nad studentima i drugim građanima koji učestvuju u mirnim protestima, smatrajući da takve radnje predstavljaju direktno miješanje u pravdu i ozbiljno podrivanje vladavine prava.
Poziva srpske vlasti da omoguće bezbjedan povratak svih građana koji su napustili zemlju usljed političke represije, zastrašivanja ili straha od progona, i da garantuju njihovu punu zaštitu i reintegraciju u skladu sa zakonom i međunarodnim obavezama Srbije.
Najoštrije osuđuje nezakonita hapšenja i protjerivanja državljana EU koji su davali izjave u znak podrške protestujućim studentima, kao i javno objavljivanje ličnih podataka građana EU od strane osuđenih ratnih zločinaca; izražava zabrinutost zbog rastućeg broja slučajeva zadržavanja državljana EU na granicama Srbije.
Osuđuje u najjačim mogućim izrazima verbalne napade najviših srpskih zvaničnika na poslanike Evropskog parlamenta nakon njihovog učešća u studentskim protestima ili izjava; najistaknutiji primjer uključuje napad predsjednika Vučića na poslanike iz grupe Zeleni/EFA 5. septembra 2025.
Osuđuje otvoreno miješanje Ruske Federacije u srpske proteste putem dezinformacija njenih zvaničnika, uključujući Vladimira Putina, tvrdeći da je riječ o „obojenoj revoluciji“ koju podržava Zapad; odbacuje sve tvrdnje srpskih zvaničnika i provladinih medija da su EU i neke njene države članice bile uključene u organizovanje studentskih protesta s ciljem pokretanja „obojene revolucije“; poziva srpske vlasti da preduzmu mjere protiv takve zlonamjerne propagande u domaćim medijima, umjesto da učestvuju u njenom širenju; ostaje zabrinut zbog prisustva nacionalističkih narativa u dijelovima protestnog pokreta; žali zbog kontinuirane upotrebe narativa kao što su „Velika Srbija“ i „Srpski svijet“, koje su u prošlosti promovisali pojedini članovi srpske vlade; podsjeća da takva retorika nema mjesta u odnosima EU–Srbija i narušava regionalnu stabilnost.
Sa zabrinutošću primjećuje da, paralelno s tekućim protestima, vlada izgleda pregovara s vlasnicima kompanije United Media kako bi se ovi mediji „oslabili“; upozorava da bi, ako se potvrdi, to predstavljalo ozbiljan napad na već ugrožen medijski pluralizam u Srbiji; poziva Srbiju da se usklađuje s politikama EU u suprotstavljanju stranom miješanju i kampanjama dezinformisanja.
Poziva na odmahšnju i potpunu primjenu svih preporuka OEBS/ODIHR I-EOM kako bi se osigurali slobodni i pošteni izbori u Srbiji, posebno onih koje se odnose na nezavisnu reviziju biračkog spiska, transparentno i pluralističko imenovanje članova Regulatornog tijela za elektronske medije (REM) i obezbjeđivanje fer i jednakog pristupa vremenu na javnom servisu RTS za sve političke aktere.
Poziva srpske vlasti da sprovedu sveobuhvatnu, tehničku, bezbjednosno usmjerenu i potpuno transparentnu inspekciju svih infrastrukturnih objekata, uključujući duž željezničke pruge od Beograda, preko Novog Sada, do granice s Mađarskom, kako bi se osigurao njihov strukturni integritet, bezbjednost i usklađenost s međunarodnim standardima; apeluje na srpske vlasti da ne puštaju u rad nijedan infrastrukturni objekat koji nema potrebne dozvole i sertifikate za bezbjednu i nesmetanu upotrebu, naročito one na međunarodnim i regionalno važnim transportnim koridorima.
Ohrabruje Srbiju da ojača saradnju s GRECO-om (Grupa država protiv korupcije) i da u potpunosti primijeni svoje obaveze prema UNCAC-u; poziva na veću transparentnost vlasništva i finansiranja u javnim nabavkama za infrastrukturne projekte; naglašava da Srbija mora zaštititi ekološke standarde i prava lokalnih i nacionalnih manjinskih zajednica pri odobravanju takvih projekata.
Poziva Evropsku komisiju i države članice da pažljivo prate sprovođenje reformi kroz proces pristupanja EU i Reformsku agendu usvojenu u okviru Instrumenta za reforme i rast; priznaje napredak Srbije u pojedinim oblastima, uključujući ekonomski rast, regionalnu infrastrukturnu povezanost i saradnju s EU u upravljanju migracijama i energetskom bezbjednošću; pozdravlja učešće Srbije u projektima finansiranim od EU u okviru Plana rasta za Zapadni Balkan i Zelene agende; ohrabruje Srbiju da nastavi reforme u skladu sa standardima EU i potvrđuje spremnost EU da podrži narod Srbije u naporima ka demokratskoj, prosperitetnoj i evropskoj budućnosti.
Podvlači svoju dugogodišnju posvećenost evropskoj perspektivi Srbije i budućem članstvu u Evropskoj uniji, uz jasno naglašavanje da napredak u pristupanju zavisi od punog poštovanja vrijednosti Unije, istinski meritornog procesa i poštovanja demokratije, vladavine prava i osnovnih prava, takozvanih Kopenhaških kriterijuma.
Ponavlja da pregovori o pristupanju sa Srbijom treba da napreduju samo na osnovu mjerljivog i održivog napretka u fundamentalnim oblastima, posebno vladavine prava, borbe protiv korupcije i organizovanog kriminala, nezavisnosti pravosuđa, slobode medija, reforme javne uprave, punog usklađivanja sa ZSBP EU i sankcija protiv Rusije; podsjeća da Srbija ostaje značajan izuzetak na Zapadnom Balkanu kada je riječ o usklađivanju sa ZSBP; naglašava da je progresivno usklađivanje sa ZSBP ključni zahtjev za sve kandidate za članstvo u EU; poziva srpske vlasti da podstiču činjenicama zasnovanu i otvorenu raspravu o pristupanju EU.
Ponovo izražava snažnu podršku organizacijama civilnog društva, braniocima ljudskih prava i nezavisnim aktivistima koji rade na jačanju demokratije, vladavine prava i osnovnih prava; poziva Komisiju da osigura adekvatno i dostupno finansiranje, kao i efikasne mehanizme zaštite za aktere civilnog društva; osuđuje svaki oblik zastrašivanja, uznemiravanja ili administrativnog pritiska na NVO i aktiviste; naglašava vitalnu ulogu civilnog društva u promovisanju transparentnosti, praćenju demokratskih standarda i pozivanju javnih vlasti na odgovornost.
Podržava brzo upućivanje ad hoc misije EU u Srbiju, uz učešće Evropskog parlamenta, kako bi se na licu mjesta procijenilo stanje demokratije, tekući protesti, napadi na demonstrante i represija usmjerena na studente, akademike, prosvjetne radnike i zaposlene u javnom sektoru.
Poziva najviše evropske zvaničnike da se uzdrže od neosnovanih izjava koje hvale reformske procese u Srbiji; pozdravlja novi ton predsjednice Komisije tokom njene nedavne posjete Srbiji, koji je vjerodostojniji u pogledu dubokih problema Srbije i negativnog učinka u pogledu fundamentalnih reformi; primjećuje najavljeni dogovor u vezi s nezavisnom verifikacijom biračkog spiska i Savjetom REM-a, uz naglašavanje da se napredak ocjenjuje na osnovu sprovođenja reformi.
Poziva Evropsku komisiju da pokrene inicijativu za ciljane individualne sankcije protiv onih koji su odgovorni za ozbiljna kršenja zakona i ljudskih prava u Srbiji, u skladu s Globalnim režimom sankcija EU za ljudska prava.
Poziva države članice EU da pojačaju zaštitne mjere za ugrožene osobe, uključujući hitne vize i programe relokacije; poziva EU i diplomatske misije država članica da pomno prate sve tekuće sudske postupke povezane s protestima; poziva države članice EU da usvoje jedinstven odgovor na demokratsko nazadovanje Srbije, uključujući razmatranje ciljanih sankcija protiv pojedinaca odgovornih za ozbiljna kršenja zakona i ljudskih prava u Srbiji.
Poziva sve zemlje učesnice na predstojećoj EXPO 2027 u Srbiji da uzmu u obzir ozbiljne zabrinutosti i dokaze o široko rasprostranjenoj korupciji povezanoj s vladajućim strukturama, kao i navodno nepoštovanje osnovnih građevinskih standarda i zakonskih zahtjeva u organizaciji i izgradnji izložbe.
Nalaže svom predsjedniku da ovu rezoluciju proslijedi predsjedniku Evropskog savjeta, Komisiji, potpredsjedniku Komisije/Visokom predstavniku za spoljnu politiku i bezbjednost, vladama i parlamentima država članica, kao i Predsjedniku, Vladi i Narodnoj skupštini Srbije, Kancelariji OEBS za demokratske institucije i ljudska prava (ODIHR), Parlamentarnoj skupštini OEBS-a i Parlamentarnoj skupštini Savjeta Evrope