Prije dva dana, u Crnoj Gori održani su lokalni izbori koji su pokazali kako diše crnogorsko društvo. Rezultati govore da je građanima dosta nacionalnih podjela i političara koji ih hrane mržnjom. Umjesto toga, birali su one koji im nude bolje životne uslove i veća primanja. Građani su okrenuli leđa DPS-u, ali i njihovim oponentima. Veliku podršku dobio je novi politički pokret Evropa sad. Teoretičar politike Predrag Zenović u razgovoru za BUKU kaže kako je Evropa sad pokazala da crnogorski birači ne reaguju samo na identitetske politike, da visoko vrednuju lijeve politike – korektivne politike društvene pravde. Zenović je BUKU govorio i o važnosti lokalnih izbora za crnogorsku politiku, te padu popularnosti DPS-a.
BUKA: DPS je izgubio u 11 od 14 opština. Da li je to konačni pad DPS-a?
Ni ovi, a vjerovatno ni sledeći parlamentarni izbori, neće biti kraj DPS-a. Činjenica je da se ova partija nakon poraza 2020. godine nije reformisala. Kongres partije rezultirao je kozmetičkim promjenama, nisu uvažili poruku birača i, umjesto obračuna se sa kleptokratijom u svojim redovima, prevagu su odnijeli partijski jastrebovi. Istovremeno, dominantna partija u istoriji crnogorskog višepartizma, odlučila se za desnu, nacionalističku politiku, što je odbilo umjereno biračko tijelo, koje obično ovakve catch-all partije okupljaju. Izgubivši resurse na državnom nivou, narušen je klijentelistički odnos koji je ta partija decenijama imala u temelju njene političke mobilizacije, a njen koalicioni kapacitet je gotovo nepostojeći. Sve to silaznu putanju podrške ovoj partiji u budućnosti čini izvjesnom, iako to neće biti njen kraj. I dalje je to pojedinačno najjača politička grupacija, od čije volje za konstruktivnim djelovanjem u parlamentu zavise važni procesi, imenovanja sudija Ustavnog suda, članova Sudskog savjeta, vrhovnog državnog tužioca, a za koje je potrebna kvalifikovana većina.
BUKA: Koliko su važni lokalni izborni u Crnoj Gori i šta znači dobiti/izgubiti glavni grad?
Lokalni izbori su važni kao podsjetnik da se demokratija ostvaruje na nižoj razini političkog odlučivanja jednako kao na državnom nivou, da lokalna politika zahtjeva drugačije ljude, ideje i politički aktivizam. Od početka višestranačja, ovo će, gotovo je izvjesno, biti prvi put da gradonačelnik ne dolazi iz jedne od frakcija jedinstvenog DPS-a.
BUKA: Kakve će biti refleksije izbora na državni nivo, formiranje nove Vlade…?
Podgorica je kao glavni grad i najbrojnijiji elektorat važna i uvijek je bila indikator promjene. Zato će se trendovi, novi akteri (Evropa sad), porast i pad nekih političkih grupacija vjerovatno ponoviti na parlamentarnim izborima. Koaliranje sa DPS-om kroz aranžman manjinske vlade koštalo je Socijalističku narodnu partiju, ali i građanski pokret URA. Crna Gora se nalazi u ustavno-političkoj krizi, kohabitacija ne funkcioniše i prijevremeni izbori su jedino moguće rješenje.
BUKA: Izlaznost u Podgorici je 70%, visoka izlaznost uglavnom se veže za nezadovoljstvo građana aktuelnom vlašću i željom za promjenema. Jesu li promjene u Crnoj Gori moguće?
Visoka izlaznost 2020. godine bila je rezultat političke mobilizacije koju je uzrokovao Zakon o slobodi vjeroispovijesti. Ovog puta to je prije rezultat pojave novih aktera koji su uspjeli da animiraju apstinente. Apatija dijela biračkog tijela je bila jedan od stubova DPS stabilokratije. Promjene su i poželjne i moguće, ali u okvirima u kojima su partije jedini agens političke mobilizacije i regrutacije, potrebno je političke mašte, inovativnosti i etike odgovornosti koju političke elite moraju da pripišu svom političkom djelanju.
BUKA: Kao pobjednik izbora se gleda novoosnovani politički subjekt „Evropa sad“, kakva je njihova moć, potencijal i mogućnost da se pozicioniraju kao parlamentarna stranka na narednim izborima?
Evropa sad je pokazala da crnogorski birači ne reaguju samo na identitetske politike, da visoko vrjednuju lijeve politike – korektivne politike društvene pravde. Skup socio-fiskalnih reformi nazvan “Evropa sad” imao je direktan efekat na svakodnevni život građana i birači su to nagradili na izborima u Podgorici. Crnogorsko društvo je istorijski uvijek težilo jednakosti, koju je tranzicija kroz simulaciju ekonomskih reformi potpuno razorila. Tako je i do Crne Gore, kroz ovaj pokret, stigao eho politike koja ima elemente lijevog populizma, poput Sirize u Grčkoj i Podemosa u Španiji. Tu je, naravno, i veliki evrooptimizam koji ovaj pokret nosi i koji računa na veliku podršku koju građani Crne Gore imaju za članstvo u Evropskoj uniji.
BUKA: DF je pobijedio u Zeti sa 49% glasova. Šta će to značiti i kakve će biti posljedice s obzirom na to da je DF prosrpska stranka koja blisko sarađuje sa Beogradom?
Proglašenje Zete za novu opštinu bio je svojevrsni izborni inženjering parlamentarne većine iza 43. Vlade, koji, pokazalo se, predlagačima tog Zakona o Zeti nije donio ništa, a Frontu, pak, opštinu u kojoj će biti okosnica vlasti. Demokratski front je na ovim lokalnim izborima kapitalizovao svoje neučešće u izvršnoj vlasti nakon 2020. godine. Na lokalnim izborima, imao je personalizovane kampanje od vrata do vrata, stavljajući u prvi plan ljude koji su cijenjeni u svojim sredinama. Takođe, imao je modernu kampanju bez nacionalizma i svađalačke retorike. Najbolji rezultat DF je ostvario u Budvi, osvojivši apsolutnu vlast u gradu u kojem je počeo sunovrat DPS-a 2016. godine. Vjerujem da će ovi izbori ohrabriti DF na sljedećim parlamentarnim izborima, a možda i podstaći programsko i ideološko profilisanje ovog političkog saveza.