Kada se razmatra bezbjednost i stabilnost Evrope, prva stvar koja pada na pamet je ruska invazija na Ukrajinu. Međutim, oko 1.000 kilometara jugozapadno od linija fronta u Ukrajini sprema se još jedna evropska bezbjednosna kriza.
Ovo smatra viši saradnik na Hadson institutu u Vašingtonu, Luk Kofi. On smatra da bi se situacija na Balkanu, a posebno u BiH, u narednih nekoliko sedmica mogla “početi zagrijavati”.
Kofi, koji analizira nacionalnu sigurnost i vanjsku politiku, s fokusom na Evropu, Evroaziju, NATO i transatlantske odnose, ističe u analizi da je Balkan podložan nestabilnosti i da se suočava sa mnogim ekonomskim izazovima. Navodi da “etničke, vjerske i sektaške nesuglasice ostaju izvor trvenja u društvu”, te da je takođe ovaj region podložan uticaju vanjskih aktera i da “Rusija, SAD, Kina i Turska, između ostalih, imaju interese i imaju uticaj u regionu”.
– Balkan je dobar primjer nezavršenog posla Evrope u pogledu evroatlantskih integracija. Djelomično bi to mogao biti izvor trenutnih poteškoća u regionu – smatra on.
Objašnjava da su Hrvatska i Slovenija članice EU i NATO, da su Sjeverna Makedonija, Albanija i Crna Gora u NATO, ali ne i u EU, da Kosovo teži članstvu i u EU i u NATO, te da Srbija “ostaje čvrsto u ruskoj sferi uticaja, služeći kao uporište Moskve u regionu, ali povremeno šalje signale da želi da se približi EU”.
Zatim ističe BiH kao “najkomplikovaniju” među zemljama regije.
– Iako je započela formalne procese za pristupanje i EU i NATO, postignut je mali napredak. Poput svojih susjeda, suočava se s mnogim društvenim i ekonomskim izazovima i, kao što se može očekivati, ovi izazovi su pogoršani sektaškim podjelama unutar zemlje koje podstiču oni izvan nje – piše on.
Kofi objašnjava strukturu BiH, te navodi da se predsjednik Republike Srpske već dugo zalaže za otcjepljenje i da je posljednjih godina preduzeo korake kojima podriva legitimne državne strukture zemlje stvaranjem paralelnih institucija unutar entiteta.
Navodi se da je Narodna skupština Republike Srpske usvojila novi izborni zakon, koji se smatra neustavnim, i uspostavila pravni okvir za održavanje referenduma, “za koji mnogi strahuju da bi mogao biti iskorišten za buduće glasanje o nezavisnosti”.
– Ne samo da ove mjere potkopavaju državni suverenitet BiH, one prijete da unesu nestabilnost na Balkan ugrožavajući uspjeh Dejtonskog sporazuma iz 1995. godine – navodi se.
Kofi ističe da je jedna od potencijalnih “tačaka žarišta” koje bi mogle poslužiti kao “izgovor” za nove nestabilnosti u regionu nacrt rezolucije o kojem raspravlja Generalna skupština UN, a kojom se predlaže da se 11. juli proglasi “Međunarodnim danom sjećanja na genocid u Srebrenici”. Ističe da je Dodik prijetio otcjepljenjem ukoliko Generalna skupština UN usvoji rezoluciju.
– S obzirom na njegovu dosadašnju retoriku po pitanju nezavisnosti Republike Srpske, njegove prijetnje treba shvatiti ozbiljno – smatra ovaj analitičar.
Zatim Kofi objašnjava da politička elita u Srbiji često govori o o svojoj viziji takozvanog “srpskog sveta”, u čijem centru je Beograd, te da postoji zabrinutost da bi glasanje u Generalnoj skupštini UN “moglo uvjeriti Dodika da je pravo vrijeme za proglašenje nezavisnosti od BiH i formiranje zajednice sa Srbijom”.
– Takav potez bi bio poguban za region. Ponovno iscrtavanje granica na osnovu etničkih i sektaških linija otvorilo bi Pandorinu kutiju – upozorava on.
– Efekti prekrajanja granica BiH i Srbije osjetili bi se i drugdje. Ovo je posebno tačno u drugim regionima Balkana, kao što su Kosovo, sa srpskom manjinom, Makedonija, sa svojim etnički albanskim regionima, pa čak i Srbija, sa većinskim muslimanskim regionom Sandžaka i regionom Vojvodine – dodaje Kofi.
Navodi da je međunarodna zajednica od 1990-ih mnogo uložila kako bi osigurala da Balkan ostane miran i stabilan.
– Sa sadašnjim fokusom međunarodne zajednice na Ukrajinu, Iran, Tajvan i Gazu, ne bi trebalo zanemariti Balkan. U narednih nekoliko sedmica stvari će tamo početi da se zagrijavaju – upozorava on.