Na tribini u Osijeku, održanoj 27. marta u moderaciji Viktora Koske, učestvovali su saborska zastupnica SDSS-a Dragana Jeckov, autor knjige “Demografska slika i budućnost Srba u Hrvatskoj” dr.sc. Sanja Klempić Bogadi, načelnik opštine Biskupija Milan Đurđević, kao i pravnici Jovan Vlaović i Marina Stojnović koja je ujedno i autor istraživanja “Demografske mjere jedinica lokalne samouprave naseljenih pretežno srpskim stanovništvom” u izdanju Srpskog demokratskog foruma.
Sa autorkom ovog istraživanja razgovarali smo o demografskoj slici Srba u Hrvatskoj, merama koje donose jedinice lokalne samouprave, ali i o tome šta je potrebno da se iseljenici vrate nazad u Hrvatsku, ili da barem sadašnji stanovnici ostanu.
– Prema poslednjem popisu vidljiv je trend iseljavanja iz cele države, ali najveći postotak je u Vukovarsko-sremskoj županiji, a iznosi čak 20 odsto. Deo analiziranih opština je baš iz ove županije, međutim ništa nije bolje ni kod drugih analiziranih opština. Opština Dvor je za deset godina izgubila 46 odsto stanovništva. Problem je što popis iz 2011. nije prikazivao realne brojke pa je taj pad nešto manji, ali i dalje je zabrinjavajući jer su sve analizirane opštine izgubile od 25 do 46 odsto stanovnika – ističe Marina Stojnović.
Ovo istraživanje pokazuje kako je od 13 analiziranih opština najmanji pad od 23,87 odsto imala opština Kistanje, zatim slede Trpinja sa 25,22, Erdut 25,62, Jagodnjak 25,85, Šodolovci 26,38 i Ervenik 28,60, dok je s druge strane najveći pad stanovništa zabeležila već pomenuta opština Dvor sa 46,21 odsto, a slede sa 32,90 Krnjak, zatim Negoslavci sa 32,81, Gvozd sa 31,08, Biskupija 30,72, Markušica 30,61 i Borovo 29,69.
Ništa bolje ne izgleda ni demografska slika ako uzmemo u obzir prosečnu starost stanovništva. Od 123.852 stanovnika srpske nacionalnosti u Republici Hrvatskoj, više od polovine starije je od 65 godina. Starost stanovnika analiziranih opština je od 47 do 55 godina, a jedino opština Jagodnjak ima nešto mlađe stanovništvo u proseku, a to je u skladu sa državnim prosekom od 44 godine.
Kako bi poboljšali demografsku sliku, mnoge su jedinice lokalne samouprave donele demografske mere da bi podstakle stanovnike da ostanu u svojim mestima, ili možda čak i vratile iseljenike na ognjišta. Uvedene su mere koje brinu o svojim meštanima od rođenja pa do starije dobi.
– Bazirali smo se na četiri grupe mera koje provode većina od analiziranih opština, kao i druge jedinice lokalne i regionalne samouprave u Hrvatskoj. Mere se ne razlikuju mnogo jedna od druge, ali se razlikuju po propisanim uslovima. Imamo novčanu podršku za rođenje deteta, za program predškolskog odgoja, mere za obrazovanje, kao i za stambeno zbrinjavanje. Smatram da ljudi neće samo zbog tih mera da se vrate u svoje mesto, već da o tome zavisi splet okolnosti, pa će možda te mere da prevagnu kako bi se vratili. Ukoliko ljudi dobiju poticaj od opštine za kupovinu kuće ili zemljišta, ili čak darovanja, mislim da bi to moglo da presudi da ostanu ili da se vrate. Takođe, važne su mere za obrazovanje poput sufinansiranja vrtića – navodi autorka istraživanja.
Opštine Markušica i Sodolovci izdvajaju po 1.350 odnosno 1.300 evra finansijske podrške za rođenje deteta i tu spadaju među najbolje rangirane opštine u državi. Većina sufinansira iznos za pohađanje dečjeg vrtića, a sve analizirane opštine sufinansiraju kupovinu radnih sveski i radnih materijala za učenike osnovnih škola. Opština Negoslavci daje novčanu pomoć za početak školske godine u iznosu od 130, a Markušica od 100 evra, dok Opština Ervenik daje 100 evra za početak školske godine svim učenicima osnovne škole, bez obzira koji razred pohađaju.
Takođe, sve opštine sufinansiraju prevoz učenika srednjih škola s područja svojih županija, a većina daje jednokratne novčane nagrade ili mesečne stipendije studentima. Opština Biskupija sufinansira smeštaj u učeničkim domovima u iznosu od 80 evra mesečno, opštine Krnjak, Negoslavci, Markušica i Borovo sufinansiraju završne učeničke ekskurzije osmih razreda, a Krnjak i Negoslavci sufinansiraju ekskurzije za sve učenike osnovnih škola.
Što se tiče demografskih mera vezanih za stambeno zbrinjavanje, opštine Borovo. Markušica, Negoslavci i Trpinja sufinansiraju kupovinu prve nekretnine za mlade ukoliko kupuju nekretninu na području opštine u iznosu od 3.300 do 5.000 evra, a Opština Ervenik ima odluku o prodaji stambenog zemljišta po smanjenoj vrednosti za 80 odsto u odnosu na stvarnu cenu. Opština Krnjak sufinansira kupovinu prve nekretnine mladim OPG-ovcima u iznosu od 5.000 evra, a sufinansira i deo troškova najma za podstanare u iznosu od 66 evra.
– Osim navedenih mera, istakla bih i da Opština Biskupija sufinansira plaćanje polaganja vozačkog ispita u iznosu od 50 odsto cene. Imamo i jednu zanimljivu meru, a to je da opštine Ervenik i Kistanje daju jednokratnu novčanu nagradu za sklapanje braka od 1.000 evra. Zanimljivo je da Opština Gvozd isplaćuje poticajnu naknadu na mesečnom nivou u iznosu od 1.000 evra za doktora medicine koji je zaposlen na puno radno vreme u lokalnoj ambulanti, a sva deca do 18 godina koja imaju prebivališta na području opštine Krnjak imaju pravo na jednokratnu pomoć u iznosu od 100 evra – priča Marina Stojnović.
Naša sagovornica smatra kako je sada prestao trend masovnog iseljavanja iz države pa da se čak neki i vraćaju iz inostranstva.
– Mislim da se ljudi ne vraćaju isključivo zbog demografskih mera, nego da njihov život u inostranstvu ne protiče baš tako kako su zamišljali kad su odlazili. Kriza je pogodila i razvijene zemlje, pa se dosta njih vratilo u Hrvatsku, pogotovo porodice s malom decom jer žele da ih odgajaju u našim sredinama, a ne na zapadu. Verujem da sve analizirane opštine rade na tome da vrate ili zadrže svoje stanovništvo prema svojim mogućnostima, ali uvek ima mesta za napredak. Neće jedna mera privući povratnike, nego sve mere moraju da dođu kao paket, odnosno da se meštani prate kroz ceo život i da imaju sve što im treba kako ne bi iseljavali. Država je takođe osnovala Ministarstvo demografije i useljeništva koje je tek u povoju, pa nas čeka da vidimo kakve će rezultate dati – zaključuje Marina Stojnović.
Autorka je za kraj istraživanja navela i neke primere dobre prakse koje provode neke druge opštine u Republici Hrvatskoj, a to su, između ostalog: sufinansiranje tečaja za trudnice, poklon paketi za novorođenčad, sufinansiranje fizikalne terapije za decu sa invaliditetom, sufinansiranje dadilja za decu koja se nisu mogla upisati u vrtić, naknade za čuvanje unučadi bakama i dedovima i subvencionisanje kamata za stambene kredite.