EDI su 2020. godine pokrenuli Evropski fond za Balkan (EFB) i Institut za demokratsko angažovanje jugoistočne Evrope (IDESE). EDI okuplja lokalne inicijative i pokrete, istraživače i aktivne građane na Zapadnom Balkanu (ZB) koji se bave pitanjima demokratizacije, socijalne pravde i odgovornosti institucija i podržava ih da udruže snage i rade na očuvanju i promovisanju vrednosti otvorenih, solidarnih i demokratskih društava. U okviru EDI identifikovano je pet tema zajedničkih za region koje predstavljaju temelj našeg rada: životna sredina, dostojanstven rad, javni prostor, mediji i ljudska prava.
Prva „Konvencija o angažovanoj demokratiji: Аngažuj se, inspiriši, osnaži! Solidarnošću do demokratije na Zapadnom Balkanu“ održana je u Beogradu u septembru 2021. godine. Prvo izdanje ovog regionalnog formata pružilo je prostor za razmenu i ujedinilo inovativne građane raznolikih profila, pripadnike naučne zajednice i novinare. Program Konvencije bio je reakcija na potražnju, i stvoren u saradnji sa učesnicima. Ovaj događaj je podržala Fondacija Fridrih Ebert Regionalni dijalog Jugoistočna Evropa. Zatim, EDI je 2022. godine u većini glavnih gradova Zapadnog Balkana organizovala regionalne tematske sastanke koji su obradili svaku od pet tema. Ukupno je okupljeno oko 100 pojedinaca i predstavnika lokalnih pokreta čija je razmena na sastancima u nekim slučajevima dovela do konkretnih projekata i saradnje, čak i izvan EDI.
Paralelno s tim, u januaru 2022. godine, pokrenuta je onlajn platforma Engaged Balkans u cilju stvaranja zatvorenog, bezbednog digitalnog prostora za umrežavanje i povezivanje građana i organizacija sa Zapadnog Balkana. Fokus platforme je stvaranje regionalne onlajn zajednice zasnovane na poverenju; funkcioniše po pozivu, a do sada je okupila više od 300 članova koji su na različite načine uključeni u rad EDI.
- Teme kojima se bavimo u okviru Engaged Democracy Inicijative su teme koje su bitne u svakoj zemlji našeg regiona, a to su zaštita životne sredine, javni prostori, dostojanstven rad, ljudska prava i prava aktivista, kao i komunikacija/pristup medijima. Puno vremena smo posvetili baš tome da zajedno sa uključenih predstavnicima pokreta i inicijativa definišemo ove teme. Važno nam je da im pružimo podršku za ono što već rade na lokalnom nivou i da doprinesemo regionalnoj razmeni, kao i stvaranju jedne vrste regionalne solidarnost – ističe Aleksandra Tomanić, izvršna direktorka Evropskog fonda za Balkan.
Značaj i vrednost drugog izdanja Konvencije o angažovanoj demokratiji prepoznata je i podržana od strane Fondacije Fridrih Ebert Regionalni dijalog Jugoistočna Evropa i Evropske zadužbine za demokratiju (EED). Dvodnevni program Konvencije osmišljen je zajedno s članovima platforme Engaged Balkans i obuhvatiće plenarne sesije i radionice koje će nastojati da intenziviraju proces stvaranja solidarne zajednice širom regiona.
Uz podršku nemačkog Saveznog ministarstva spoljnih poslova, omogućen je format regionalnog konkursa, pri čemu će projekti u okviru svake tematske grupe biti predstavljeni na Konvenciji, a pobednički predlog birati prisutni učesnici. Cilj je pokrenuti projekte koji će pružiti podsticaj kako tematskim grupama tako i mreži, na značajnom, regionalnom nivou. S obzirom na to da će pobedničke projekte birati prisutni članovi onih zajednica kojima su oni i namenjeni, neophodno je obezbediti svrsishodan odabir.
Šta je cilj predstojeće konvencije u Prištini i šta bi iz nje trebalo proizaći?
- Cilj predstojeće konvencije je da okupi predstavnike lokalnih incijativa i pokreta iz regiona koji se bave prethodno navedenim temama. Svi oni se suočavaju sa istim izazovima i mi smatramo da je značajno da im pružimo prostor za umrežavanje i razmenu iskustava. Koristeći različite formate diskusija na konvenciji, nadamo se da ćemo uspeti da definišemo konkretne regionalne aktivnosti i inicijativa za drugu polovinu godine. Dodatno, ovaj događaj treba da pokaže da, uprkos celokupnom političkom kontekstu, regionalna saradnja postoji i moguća je na nivou civilnog društva. Zbog toga smo, simbolički, odlučili da nakon prve konvencije održane u Beogradu 2021. godine, ovo drugo regionalno okupljanje bude u Prištini - kazala je Katarina Tadić, Programska menadžerka, Evropski fond za Balkan.
Može li aktivizam dovesti do društvenih promjena bez političke platforme ili je neophodna bliska saradnja između političkih stranaka i aktivističkih organizacija?
- Ja bih išao korak dalje i rekao da u cilju što brže i efikasnije društvene promjene i izgradnje društva po mjeri nas samih, aktivisti moraju ući direktno u politiku i tu nastaviti svoj aktivistički angažman. Iskustvo mi govori da aktivizam, naravno, dovodi do pozitivnih društvenih promjene tako što direktno ili indirektno utiče na odluke vlastodržaca. Međutim, ni svaka aktivistička inicijativa ne dođe do uha i srca zakonodavca koji naš prijedlog treba provesti u djelo. Često sam svjedočio kako nam je za implementaciju onih uspješnih inicijativa trebalo mnogo vremena, energije, a često i financijskih sredstava da postignemo ono što bismo postigli npr. tokom jedne ili dvije sjednice općinskog vijeća - da smo u tim klupama sjedili mi, a ne ljudi na čije smo odluke uticali. Dakle, potrebno je da izbjegnemo tog posrednika od kojeg zavise naši napori, te da na taj način zatvorimo svojevrstan jaz između nas, aktivista i sistemske promjene kojoj stremimo. Saradnja između političkih stranaka i aktivističkih organizacija je vjerovatno drugo najbolje rješenje koje vodi ka promjeni društva po našim, progresivnim uzusima. Ono najbolje rješenje jeste angažman aktivista u političkim strankama, bilo postojećim ili novim, te mijenjanje sistema iznutra. Naša borba za rijeke bez minihidroelekrana, čist zrak i ljudska prava se danas vode primarno u poslaničkim klupama. Pitanja ekologije i ljudskih prava su primarno politička pitanja. Ko misli suprotno, taj ne vidi šumu od jedng stabla - kaže Samir Beharić, aktivista iz Jajca i doktorant na Univerzitetu u Bambergu.
