Kako se navodi u materijalima, utvrđeno je da postoje naročito opravdani razlozi u smislu prirodne nepogode uzrokovane pojavom virusa korona i proglašenjem pandemije.
"Situacija u kojoj se nalazimo može se okarakterisati kao prirodna nepogoda, s obzirom da se pod prirodnom nepogodom podrazumijeva iznenadna velika nesreća koja prekida normalno odvijanje života, uzrokuje žrtve i štete, u mjeri koja prelazi normalnu sposobnost zajednice da ih sama otkloni bez pomoći, a uzrokuju ih prirodni, tehnički, tehnološki ili biološki događaji" stoji u Izvještaju Vlade Republike Srpske.
U Izvještaju stoji kako je ostvarenje prihoda do 15.03.2020. godine ukazivalo da izvršenje teče prema usvojenom Budžetu Republike Srpske za 2020. godinu.
"Međutim, u drugoj polovini marta Republika Srpska se po prvi put suočila sa situacijom izazvanom pandemijom bolesti Covid‐19, koja je po načinu i brzini nastanka, globalnom obuhvatu i posljedicama jedinstvena u dosadašnjoj istoriji. Pandemija je dovela do izazova bez presedana, koji su zahtijevali brzi odgovor i iz javnog zdravstva i iz ekonomske perspektive. Vlada Republike Srpske je među prvim u regionu uvela niz mjera u cilju očuvanja zdravlja stanovništva, očuvanja radnih mjesta i drugih vidova podrške privatnom sektoru" navodi se u Izvještaju Vlade Republike Srpske
Već u drugoj polovini marta i tokom aprila dolazi do značajnog pada budžetskih prihoda, a javila se i potreba za obezbjeđenjem dodatnih izvora finansiranja.
Novonastala situacija zahtjevala je donošenje Rebalansa budžeta Republike Srpske za 2020. godinu, jer je dovela do promjena u strukturi i visini budžetskih sredstava i budžetskih izdataka, kao i promjene prioriteta koji se finansiraju iz budžetskih sredstava, sve u cilju stvaranja mogućnosti da se sredstva rasporede budžetskim korisnicima za njihov neometan rad i funkcionisanje, sa akcentom na povećane potrebe zdravstva i mjere ekonomske stabilizacije.
"Rebalans budžeta Republike Srpske za 2020. godinu usvojen je na Trinaestoj posebnoj sjednici, održanoj 23.05.2020. godine. Rebalansom budžeta je planiran deficit u iznosu od 412.2 miliona KM, a plan je da se pokrije iz neto finansiranja. Rebalansom za 2020. godinu planirani su ukupni budžetski prihodi i primici za nefinansijsku imovinu u iznosu 2,757.9 miliona KM (što je za 238.7 miliona KM manje u odnosu na Budžet za 2020. god.), dok su ukupni budžetski rashodi i izdaci za nefinansijsku imovinu planirani u iznosu od 3,170.1 milion KM (što je za 193.6 miliona KM više u odnosu na Budžet za 2020. god.).
Najznačajnija odstupanja Rebalansa u odnosu na Budžet za 2020. godinu, na prihodovnoj strani budžeta odnose se na poreske prihode (‐184.4 miliona KM) i primitke od zaduživanja (401.2 miliona KM), dok na rashodovnoj strani najznačajnije odstupanje bilježimo na poziciji transfera (194.2 miliona KM)"
Ukupni budžetski prihodi i primici za nefinansijsku imovinu u periodu 01.01‐30.09.2020. godine ostvareni su u iznosu od 2,011.9 miliona KM, dok se prema posljednjoj procjeni za 2020. godinu očekuje da će ukupni budžetski prihodi i primici za nefinansijsku imovinu iznositi 2,805.4 miliona KM, što je za 47.5 miliona više u odnosu na iznos koji je planiran Rebalansom budžeta za 2020. godinu, odnosno manji je za oko 191.2 miliona KM ili 6.4% u odnosu na prvobitno planirana sredstva u Budžetu Republike Srpske za 2020. godinu.
Planiran je pad poreskih prihoda od 171.8 miliona KM i neporeskih prihoda u iznosu od 64.8 miliona KM, dok je rast zabilježen kod grantova za 39 miliona KM, transfera između ili unutar jedinica vlasti za 3.2 miliona KM i primitaka od nefinansijske imovine za 3.3 miliona KM u odnosu na prvobitno planirana sredstva u Budžetu Republike Srpske za 2020. godinu.
Pad poreskih prihoda od 171.8 miliona KM najvećim dijelom se odnosi na pad prihoda od indirektnih poreza (139.3 miliona KM), prihoda od poreza na dobit (23.9 miliona KM), prihoda od doprinosa (6.7 miliona KM) i prihoda od poreza na dohodak (1.7 miliona KM) u odnosu na prvobitno planirana sredstva u Budžetu Republike Srpske za 2020. godinu.
Pad neporeskih prihoda od 64.8 miliona KM najvećim dijelom se odnosi na pad prihoda od dividende, učešća u kapitalu i sličnih prava (32.5 miliona KM), prihoda od naknada za privređivanje igara na sreću (19.3 miliona KM), kao i prihoda od administrativnih nakanada i taksa, sudskih taksa, prihoda od pružanja javnih usluga i novčanih kazni (ukupno 12.3 miliona KM) u odnosu na prvobitno planirana sredstva u Budžetu Republike Srpske za 2020. godinu.
Rast grantova za 39.0 miliona KM odnosi se na očekivanu uplatu Vlade Republike Srbije, koja je planirano da se realizuje do kraja 2020. godine.
Negativni efekti izazvani pandemijom, evidentni su i kroz makroekonomske pokazatelje. Tako je u prva dva kvartala 2020. godine u Republici Srpskoj zabilježen pad realnog BDP‐a sa prosječnom stopom od 2.7%, kao rezultat rasta BDP‐a u prvom kvartalu i značajnog pada u drugom kvartalu, kada je došlo do „zatvaranja“ i usporavanja privredne aktivnosti na globalnom i lokalnom nivou.
U periodu januar‐septembar 2020. godine, u odnosu na isti period prethodne godine industrijska proizvodnja je smanjena za 9.2%, čemu je najviše doprinijelo smanjenje u prerađivačkoj industriji. Istovremeno, smanjen je i obim spoljnotrgovinske razmjene za 9.0%, izvoz je manji za 10.1%, a uvoz za 8.2%. Pokrivenost uvoza izvozom iznosila je 74.8%, dok je spoljnotrgovinski deficit iznosio 823.2 miliona KM.
"Iako je evidentan pad makroekonomskih pokazatelja, situacija bi bila mnogo gora da Vlada nije preduzela brze mjere od početka krize. Sve dok se zdravstvena kriza ne stabilizuje, prvi prioritet ostaje održavanje zdravstvene situacije pod kontrolom i ograničavanje ekonomske i socijalne štete. Zbog svih navedenih razloga smatramo da je nerealno u Budžetu za 2021. godinu planirati suficit" piše u dokumentu Vlade Republike Srpske koji je spreman za poslanike na 13.redovnoj sjednici Narodne skupštine RS.
Prema procjenama Vlada RS očekuje da će u 2020. godini konsolidovani budžetski deficit (budžeta Republike, budžeta opština i gradova i budžeta fondova) biti veći od 3% ostvarenog BDP‐a u toj godini!
Kako se navodi u Odluci, zadužuju se Vlada Republike Srpske da pripremi Program fiskalne konsolidacije, sa mišljenjem Fiskalnog savjeta, kojim će definisati mjere i period za povratak u okvire pravila koji su propisani Zakonom o fiskalnoj odgovornosti
"Imajući u vidu neizvjesnost u pogledu trajanja pandemije i štete koju će eventualno prouzrokovati, sve mjere koje Vlada planira da preduzme da bi se ponovo uspostavilo poštovanje fiskalnog pravila sprovodiće se u naredne 3 godine"
Stručnjaci sa kojima smo razgovarali kažu kako je ovaj dokument samo formalan izgovor jer se mora postupati po zakonu.
"Kod nas se rebalans vrši da bi legalizovao potrošnju koja nije bila predviđena budžetom. Ostaje činjenica da su potcijenili efekte covid krize i da nisu, ni danas, planirali bilo kakve uštede sa budžetskih stavki koje nisu esencijalne. Na kraju sve će to biti pokriveno zaduživanjem, što će se vidjeti iz Prijedloga budžeta za 2021. godinu" kaže za BUKU ekspert za finansije Slaviša Raković.
On smatra da će ubrzano kumuliranje zaduženja stvoriti otežanu situaciju u narednih nekoliko godina.
"S obzirom na trenutno stanje takozvane javne privrede koja je u gubicima, te realni pad izvoza i proizvodnje, teško je vidjeti kako će se steći uslovi za oporavak privrede" ocjenjuje Raković za BUKU.
Trinaesta sjednica NSRS biće održana 1.12.2020. godine
