Iako su prošle pune dvije godine od donošenja Zakona o socijalnom stanovanju, čak polovina lokalnih zajednica u Republici Srpskoj nije donijela obavezujuće akte, stambeno zbrinjavanje ranjivih kategorija se ne vrši po principu socijalnog stanovanja, a nije uveden ni trajan i stabilan izvor finansiranja izgradnje stambenih jednici za ovakvu vrstu stanovanja.
Takođe sistem socijalnog stanovanja uspostavljen je u 27 jedinica lokalne samouprave, u kojima se nalazi 1.258 stambenih jedinica, što nije dovoljan broj da bi se podmirile potrebe za smještajem samo izbjeglih i raseljenih lica i za ovu namjenu je potrebno još oko 600 stambenih jedinica.
"Broj od 1.258 stambenih jedinica nije dovoljan da bi se podmirile potrebe za smještajem samo izbjeglih i raseljenih lica. Prema podacima jedinica lokalne samouprave, za rješavanje potreba za smještajem izbjeglih i raseljenih lica potrebno je još oko 600 stambenih jedinica, pored izgrađenih i onih u izgradnji. Činjenica da su po Zakonu izbjeglih i raseljenih lica jedna od 15 kategorija korisnika prava socijalnog stanovanja ukazuje na to da je nedostatak stambenih jedinica mnogo veći. Republički sekretarijat za raseljena lica i migracije plaća alternativni smještaj za 597 porodica u statusu izbjegla i raseljena lica, što čini da godišnje izdvajanje za alternativni smještaj iznosi oko 1,2 miliona KM", samo su neki od zaključaka republičkih revizora nakon provođenja revizije učinka socijalnog stanovanja u Republici Srpskoj u periodu od 2018. do 2020. godine.
FOTO Izgrađeni fond stambenih jedinica socijalnog stanovanja i izražene potrebe stambenog zbrinjavanja
Najveći izazov kod utvrđivanja stvarnog stanja potreba, te ispunjenosti opštih uslova i kontrole podataka o materijalnom statusu korisnika, navode revizori, predstavlja činjenica da do sada nije uspostavljen jedinstven sistem identifikovanja porodica i pojedinaca u stanju potrebe socijalnog stanovanja, koji bi podrazumijevao provjeru uslovnosti stambenih jedinica, statusa imovine i njihovih prihoda.
Revizori su takođe utvrdili da nakon što je donesen Zakon o socijalnom stanovanju Republike Srpske, nije uveden trajan i stabilan izvor finansiranja izgradnje stambenih objekata niti su obezbijeđena sredstva za izgradnju objekata na drugi način.
“Jedan od glavnih problema razvoja sistema socijalnog stanovanja jeste nepostojanje stabilnih i održivih izvora stambenog finansiranja. Direktne stambene investicije iz javnog sektora su male što za razvoj socijalnog stanovanja predstavlja nepremostiv problem, a u aktuelnoj situaciji ne postoji interes aktera iz privatnog sektora za uključivanje u neprofitni stambeni sektor. Pored problema nepostojanja stabilnih izvora finansiranja izgradnje stammbenih jedinica socijalnog stanovanja, izražen je i problem nedovoljne spremnosti jedinica lokalne samouprave da u sistem socijalnog stanovanja uključe postojeće stambene jedinice na kojima ne postoji stanarsko pravo”, zaključuju revizori.
Ono što je zanimljivo jeste da sistem socijalnog stanovanja nije zaživio nigdje na prostoru bivše Jugoslavije, pa su tako i Srbija i Crna Gora prvobitno usvojlie neophodne zakone, a kasnije ih povukle. Za razliku od ovih prostora, sistem socijalnog stanovanja u značajnoj mjeri prisutan je u Evropskoj uniji, gdje je posljednjih godina čak prisutna i tendencija rasta izgradnje socijalnih stanova.
Primjera radi, Austrija raspolaže sa 800.000 stanova namijenjenih socijalnom stanovanju, od čega ih je samo u Beču 356.000 - sa 220.000 stanova upravlja grad Beč, a sa 136.000 neprofitne stambene asocijacije.
Na kraju navedimo i još jedan zaključak revizora- izostala je potpuna kontrola održavanja stambenih jedinica socijalnog stanovanja u cilju očuvanja njihove vrijednosti. Tako je iz obavljenih intervjua sa jednim brojem korisnika sistema socijalnog stanovanja, ali i posmatranjem stanja samih objekata, uočenp da ima određenih nedostataka, od kojih je najozbiljniji postojanje vlage na zidovima u pojedinim stambenih jedinica socijalnog stanovanja.
“Nepravovremeno postupanje po uočenim nedostacima smanjuje vrijednost stambenih jedinica socijalnog stanovanja, njihov vijek trajanja, kao i kvalitet življenja u istim”, navode revizori.
Navedimo na kraju da pored izbjeglih i raseljenih, u kategoriji socijalnog stanovanja mogu biti i mladi i mladi bračni parovi do 35 godina, lica s deficitarnim zanimanjima, demobilisani borci, ratni vojni invalidi od pete do desete kategorije, povratnici po sporazumu o readmisiji, žrtve ratne torture, samohrani roditelji, porodice sa troje i više djece, mladi bez roditeljskog staranja, te korisnici prava koja im pripadaju na osnovu zakona kojim se propisuje socijalna zaštita, kao što su materijalno neobezbijeđena i za rad nesposobna lica, lica sa invaliditetom, starija lica bez porodičnog staranja i žrtve nasilja u porodici.
