Zdravo društvo pokazuje svoju vitalnost kroz mudrost politika, osjećaj za opšte dobro, čvrstu moralnu osnovu i razvijen kulturni obrazac. Ništa od toga mi danas nemamo! Naše politke su bez ideja, bez snage i bez cilja. Trivijalnosti sa kojima se svakodnevno bave su sumorne i politički beskorisne. Zarobljene prošlošću i zaglibljene u korupciji, njihov cilj se sveo na goli opstanak na vlasti po svaku cijenu i svim sredstvima. Homo politikus se danas valja u blatu mržnje, primitivizma, pohlepe, neukosti, bezumlja, osionosto, svakovrske pakosti i osvetoljubivosti.
Tužnu sliku naših politika danas ispunjavaju opskurni likovi sa društvenog dna. Čovjek ne može da razumije kako je moguće da nedovršeni ljudi isplivaju u vrh politike i preuzimaju važne poluge vlasti bez ikakvog znanja i iskustva. Svako razuman se pita kako je moguće da državne poslove vode i državom upravljaju dojučerašnja spadala, nitkovi i protuve iza kojih nema ni riječi ni djela. Uostalom, kao što se i Sokrat u svoje vrijeme pitao kako je moguće da se za upravljanje brodom bira onaj ko se u plovidbu najbolje razumije, a za upravljanje državom onaj koji sakupi najviše kamenčića.
Mogle bi se o tom fenomenu destrukcije i samodestrukcije politike ispisati stranice i stranice. Mnoge su se nesrećne okolnosti stekle u jednom istorijskom trenutku koje su odredile tokove rasula i rastakanja jednog po mnogo čemu specifičnog društva. Pisac ovih redova ima skromnu namjeru da čitaoca upozna sa fenomenom poluintelektualca u politici o kome je prije više od sto godina pisao srpski pravnik, istoričar, književnik i političar Slobodan Jovanović (1869-1958).
U svom čuvenom eseju pod nazivom Jedan prilog za proučavanje srpskog nacionalnog karaktera, opisujući „slabljenje javne svijesti“ i pojavu „kvareži naravi“ u srpskom društvu (kao da piše danas!), profesor Jovanović je uočio na javnoj sceni pojavu poluintelektualca koji ima nesputanu političku ambiciju koja nije politička. „Poluintelektualac na političkoj poziciji“, piše Jovanović, „ne zna ni za kakve više i opštije ciljeve. Tek kad izbije na vrhunac političkog uspjeha, vidi se kako je on moralno zakržljao.“
Obrazac na kome se danas oblikuje naša politika nastao je kao produkt oskudnog obrazovanja bez duhovnosti i kulturne osnove. Ambicije bez pokrića izvele su na javnu scenu gomile poluintelektualaca, besprizornih, pohlepnih i nezajažljivih i spremnih da svoju ogoljenu sirovost ispoljavaju u javnom diskursu na sve moguće načine i prema svakome.
Tu vrstu političkog polusvijeta Slobodan Jovanović ovako opisuje: „Poluintelektualac je čovek koji je uredno, pa čak možda i sa vrlo dobrim uspehom svršio školu, ali u pogledu kulturnog obrazovanja i moralnog vaspitanja nije stekao skoro ništa. Bilo usled njegove urođene nesposobnosti ili zbog mana školskog sistema, on nije dobio podstreka za duhovno samorazvijanje. On uopšte duhovne vrednosti ne razume i ne ceni. On sve ceni prema tome koliko šta doprinosi uspehu u životu, a uspeh uzima u „čaršijskom“ smislu, dakle, sasvim materijalistički. I u moralnom, kao i u kulturnom pogledu on je u osnovi ostao primitivac. Neomekšan kulturom, a sa olabavelom moralnom kočnicom, on ima sirove snage na pretek. Školska diploma, kao ulaznica u krug inteligencije, dala mu je preterano mišljenje o sebi samom. U društvenoj utakmici taj diplomirani primitivac bori se bez skrupula, a s punim uverenjem da traži samo svoje pravo, koje mu je škola priznala. On potiskuje suparnike nemilosrdno kao da ne bi bili živa bića nego materijalne prepone. On je dobar „laktaš“ – izraz jedan koji je prodro u opštu upotrebu jednovremeno s pojavom poluintelektualaca.“
Šta bi se ovom plastičnom opisu moglo danas dodati? Možda jedino pojava fakultetskih buvljaka na kojima cvjeta biznis proizvodnje i prodaje diplome za one koji nikada neće dobaciti ni do ranga poluintelektualaca kakvog je opisao Jovanović!?
Prošlo je više od sto godina, a diplomirani primitivci nisu ni za dlaku duhovno i kulturno napredovali. Oni su sto godina samo usavršavali svoju primitivnu karakterologiju, usvajajući nove i savršenije forme grabeži, uništavanja i laktanja.
Zbog toga se ne treba čuditi što danas jedna mlada žena, poslanik u parlamentu, u svom partijskom šefu vidi Boga, što se u skupštinskom dijalogu čuju psovke u kojima se spominju otac i majka, što ministar narodnim poslanicima dijeli ćuške i što se mnogi nosioci javne vlasti sumnjiče za falsifikovane diplome. To nisu ekscesi i znaci krize, to je dokaz uništenih vrijednosti na kojima počiva društvo. To je dokaz da smo ostali bez morala, kulture i ideja. Zahvaljujući politici diplomiranih primitivaca, izgubili smo sve ono po čemu se civilizacija razlikuje od varvarstva.
Danas su na javnoj sceni rijetki intelektualci od znanja i profesionalnog uglada. Nema profesora čija se riječ čuje i uvažava, nema slobodne misli koja odzvanja i odjekuje, nema smjele kritike koja brani čovjekovu slobodu i pravdu. Više se ne vidi jasna razlika između intelektualca i diplomiranog primitivca. I jedan i drugi prodali su svoj obraz za sitne sinekure i počasti.
Odavno iz akademskog prostora nema naučnog glasa o stanju drštva. Ne oglašava se
Akademija nauka, ćute dobro plaćeni senatori. O budućnosti nacije, koja je u demografskom nestanku, čuje se poneki usamljeni glas. Među intelektualcima nema zabrinutosti za uništeno obrazovanje, za posrnulo pravosuđe, za propast javnog zdravstva, za estradizaciju kulture i opšte moralno rasulo kakvo ljudska istorija nije zapamtila od propasti Vizantije i Rimskog carstva.
Iz stanja kolektivne hipnoze nikada ništa dobro nije nastalo!