Knjiga “Kinematografija i film u Kraljevini SHS/Kraljevini Jugoslaviji 1918-1941” profesora Dejana Kosanovića predstavljena je 15. marta u prostorijama Filmskog centra Srbije, koji je i izdavač ovog naslova.
Kosanović, kome je ovo 17. knjiga posvećena filmskoj prošlosti, rekao je da je nasleđe filmske umetnosti iz perioda između dva svetska rata minimalno ili čak ništavno.
On je naveo da prva zajednička država južnoslovenskih naroda – Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, kasnije preimenovana u Kraljevinu Jugoslaviju, nije imala organizovanu nacionalnu kinematografiju, jer bez obzira što film u tom periodu postaje omiljena zabava najširih slojeva stanovništva, država se nije mnogo interesovala i zalagala za tu vrstu umetnosti.
Kosanović je objasnio da se između dva rata filmska umetnost zasnivala na entuzijazmu pojedinaca koji su mnogo ulagali i mnogo gubili, jer domaći film nije mogao da se probije na jugoslovenskom tržištu, pored dominacije i uvoza jeftinih ostvarenja iz inostranstva.
Od 1918. do 1941. godine, prema rečima Kosanovića, snimljeno je ili započeto je snimanje oko četrdesetak dugometražnih, srednjemetražnih i kratkometražnih igranih filmova, od čega je samo četiri sačuvano u integralnom obliku. Snimljeno je i oko 1.000 dokumentaraca i filmskih žurnala, delimično sačuvanih, koji danas predstavljaju značajan istorijski izvor.
Najveću vrednost, koju je u oblasti filma dala takozvana Prva Jugoslavija, bili su ljudi, a Kosanović navodi oko 400 imena, najvećim delom glumaca, ali i reditelja i producenata, koji su nastavili posle Drugog svetskog rata da se bave filmom.
Međuratni period obeležilo je i prelazak sa nemog na zvučni film i donošenje prvih uredbi u vidu Zakona o uređenju prometa filmova (1931), koji je, rađen po uzoru na evropske zakone tog vremena, pokušao da nametne bioskopima i distributerima obavezu prikazivanja domaćih filmova, ali bezuspešno.
Taj slučaj recezent knjige, filmski kritičar i publicista iz Zagreba, Nenad Polimac vidi kao svojevsno ponavljanje istorije, jer se sa istim problemom dominacije stranih i komercijalnih filmova i danas suočavaju srpska i hrvatska kinematografija.
Polimac je skrenuo pažnju i na podatak da je tadašnja Jugoslavija imala nerazvijenu bioskopsku mrežu (posle Prvog svetskog rata 200 dvorana, početkom 1941. više od 400) i da je po broju bioskopskih sedišta u odnosu na broj stanovnika bila na pretposlednjem mestu u Evropi (poslednja je bila Albanija).
Kosanović u svojoj knjizi pruža i istorijski i politički kontekst, kako bi bolje objasnio odnos države prema kinematografiji. Govori i o načinu funkcionisanja kinematografije, organizaciji proizvođača i distributera filmova, kao i o vezama sa inostranstvom i koprodukcijama.
Autor, koji već priprema sledeću knjigu “65 godina iza i ispred filmske kamere”, skrenuo je pažnju na nedostatak štampanog materijala o kinematografiji SHS i Jugoslavije i izrazio nadu da će njegovo delo inspirisati mlade istoričare filma da se više posvete tom periodu, naročito pionirima filma koji “zaslužuju da se o svakom od njih napiše monografija”.