Danas je auto-industrija na prostoru bivše SFRJ spala na dva imena: „Fijat” u Srbiji i „Reno” u Sloveniji.
Smanjenje proizvodnje za vojsku, poslije završetka Drugog svjetskog rata, nateralo je velika preduzeća sa hiljadama zaposlenih da se sa namjenske industrije preorijentišu na automobile.
– Automobilska industrija u nekadašnjoj Jugoslaviji bila je vrlo razvijena, ali „Zastava” je bila jedina fabrika koja je proizvodila automobile, dok su ih svi ostali samo sklapali – kaže za „Blic“ Ljubodrag Savić, profesor Ekonomskog fakulteta.
Fabrika automobila „Zastava” rođena je 1953. godine, a dvije godine kasnije u saradnji sa „Fijatom” počinje proizvodnja popularnog „fiće”.
– Za 30 godina proizvedeno je skoro milion primeraka i to je automobil koji je stavio Srbiju na točkove. Bio je pristupačan, mogao je da se uzme na kredit, a i malo je trošio. Zvali su ga „fića nacionale“ i pojavljivao se u različitim verzijama i kao putnički automobil i kao policijski – priča Bratislav Petković, direktor Muzeja automobila.
Proizvodnja „juga” počela je 1981. godine, a 1986. kreće njegova avantura po SAD. U vrijeme kada je najjeftiniji novi auto na američkom tržištu koštao 9.113 dolara, „jugo” je ponuđen za samo 3.995.
Zbog toga što je važio za centar automobilske industrije bivše Jugoslavije, Kragujevac je vrlo brzo nazvan srpskim Detroitom, a fabrike širom nekadašnje Jugoslavije počele su polako da otvaraju svoje pogone za strane proizvođače automobila.
U Sarajevu je 1965. godine počeo da se sklapa NSU-ov „princ”. Usljedila je saradnja „Folksvagena” i Tvornice automobila Sarajevo. Prvo „buba”, a onda i „golf”, koji je smatran simbolom uspjeha u životu. U to vrijeme u Sloveniju dolazi „spaček” iz „Sitroena”, „Ostinova” vozila, ali i jedan od najpoznatijih automobila na našim prostorima – „reno 4”.
Paralelno Kikinda otvara vrata za njemački „Opel” i počinje sklapanje „opel kadeta”, „askone”, „senatora” i „omege”, koji su smatrani domaćim vozilima. U Srbiji je model „senator” zvanično ponio ime „opel kikinda”.
„Zastava” u brojkama
Proizvodnja „juga” je ukinuta 20. novembra 2008, a poslednji automobil te marke bio je 794428. po redu.
Istih dana je proizveden i poslednji „stojadin” pod brojem 1.273.532 , kao i „florida”, kojih je ukupno napravljeno 29.950.
Najveći izvoz ostvaren je polovinom 80-ih, kada je u SAD plasirano 147.000 „juga”.
Proizvedeno je i 923.487 „fića”, dok je „zastave 1300” i „zastave 1500”, odnosno popularnog „tristaća”, proizvedeno 202.160. Rekordna je 1989, kada je proizvedeno 220.000 vozila.