Širom svijeta živi 476 miliona pripadnika domorodačkog stanovništva, u 90 zemalja. Oni čine manje od pet odsto svjetske populacije, ali i 15 odsto najsiromašnijih na planeti. Govore gotovo 7.000 jezika i predstavljaju 5.000 različitih kultura. Od 1995. godine svakog 9. avgusta obilježava se njihov dan.
Ko su domoroci
Organizacija Ujedinjenih nacija dala je radnu definiciju domorodačkog stanovništva, koje se naziva i starosjedilačkim, urođeničkim, autohtonim:
“Autohtoni narodi su oni narodi koji imaju istorijski kontinuitet sa društvima koja su postojala na teritoriji ovih naroda prije invazije i kolonizacije, i koji sebe smatraju različitim od ostalih dijelova društva koje danas preovladava na tim teritorijama ili njihovim dijelovima.
Danas čine ne dominantni dio društva i odlučni su da očuvaju, razvijaju i prenesu budućim generacijama teritorije predaka, i etnički identitet, kao osnovu njihovog kontinuiranog postojanja kao naroda, u skladu sa svojim sopstvenim kulturnim obrascima, društvenim ustanovama i pravnim sistemom.”
Žive u svim dijelovima sveta
Autohtoni narodi žive u svim dijelovima svijeta, u 90 zemalja. To su, na primjer, Evenki na Dalekom Istoku, Eskimi i Aleuti u polarnom dijelu Sjeverne Amerike i na Dalekom istoku, Laponci u Skandinaviji i na Poluostrvu Kola, Maori na Novom Zelandu, Indijanci u Americi.
Inače, australijski starosjedioci smatraju uvredljivim termin Aboridžini, koji se često koristi za imenovanje svih australijskih starosjedilaca.
Autohtoni narodi bili pod prijetnjom izumiranja
U rezoluciji 61/295 Generalne skupštine UN od 13. septembra 2007. godine zabilježeno je da su autohtoni narodi “bili žrtve istorijske nepravde nastale zbog, između ostalog, kolonizacije i njihove lišenosti svojih zemalja, teritorija i resursa što im otežava sprovođenje, njihovog prava na razvoj u skladu sa svojim potrebama i interesima”.
Tokom kolonizacije svijeta, koja je počela u 15. veku i trajala sve do 20. veka, većina autohtonih naroda, a naročito malobrojnih autohtonih naroda svijeta, ispostavilo se, bila je pod prijetnjom izumiranja.
U žižu javnosti je prethodnih dana došlo izvinjenje pape Franje kanadskim starosjediocima, koji su do polovine 20. veka bili odvođeni u rezidencijalne škole, kako bi bili asimilovani.
Život u siromaštvu
Domorodačko stanovništvo čini čak 15 odsto najsiromašnijih na planeti, podaci su Ujedinjenih nacija.
Čak 47 odsto zaposlenih nema obrazovanje, u poređenju sa 17 odsto ljudi koji nisu domoroci. Ovaj jaz je još veći kada su u pitanju žene.
Tri puta je veća vjerovatnoća da će neko od pripadnika domorodačkog stanovništva živjeti u ekstremnom siromaštvu.
Žene u fokusu ove godine
Ove godine se Svjetski dan domorodačkog stanovništva obilježava sa fokusom na žene, koje imaju ključnu ulogu u očuvanju i prenošenju tradicionalnih znanja i vještina.
UN navode da žene predstavljaju čuvare prirodnih resursa i znanja, ali da mnoge preuzimaju i vodeću ulogu u odbrani zemlje i zastupanju kolektivnih prava starosjedilaca.
Ipak, žene su često žrtve diskriminacije na osnovu pola, klase, etniciteta, socioekonomskog statusa.
Žene starosjedioci imaju ograničen pristup obrazovanju, zdravstvu, zapošljavanju, političkom životu, žrtve su porodičnog i seksualnog nasilja.
One često nemaju svoje političke predstavnike, na njih negativno utiču odluke koje se donose upravo u njihovo ime i prečesto su žrtve diskriminacije i nasilja, navode Ujedinjene nacije na svom sajtu.