Uskršnje ostrvo poznato je po džinovskim Moai statuama, , ali prije svega i po tome što su njegovi stanovnici opustošili resurse i time doveli sebe do istrebljenja.
Nova istraživanja su preokrenula nekadašnju priču da su ostrvljani Rapa Nuija iscrpili resurse i da je to dovelo do njihove propasti. Prije 300 godina kada su Evropljani stigli na ostrvo zatekli su opustošeno ostrvo sa malim brojem ljudi i 1000 Moai statua.
Ekološki i društveni kolaps na Rapa Nuiju
Katastrofalni kolaps stanovništva Uskršnjeg ostrva vjerovatno se nikada nije dogodio. Već su stanovnici udaljenog ostrva razvili genijalnu ideju, odnosno održiv model za život i nisu nikada doživjeli dramatičan kolaps. Prilagodili su se surovom okruženju.
Nova istraživačka studija koristila je vještačku inteligenciju za analizu satelitskih podataka o gomilama kamenja na ovom malo ostrvu usred Tihog okeana.
Kada su prvi Evropljani stigli 1722. godine na Uskršnje ostrvo, naišli su na lokalno stanovništvo od oko 3.000 ljudi. Naime, prisustvo oko 1.000 ogromnih kamenih glava na ostrvu nagovještavalo je mnogo veću radnu snagu u nekom trenutku u prošlosti. Neke su teške i oko 70 tona. Zbog toga se godinama unazad vjerovalo da je mnogo više ljudi živjelo na Uskršnjem ostrvu. Ta se teorija ponavljala i zbog toga je postojala i teorija o kolapsu njihovog društva. Nedostatak hrane mogao je da rezultira glađu, ratovima, pa čak i kanibalizmom, piše portal Sve o arheologiji.
Genijalne ideje stanovnika Uskršnjeg ostrva
Da bi procijenili veličinu ove bivše zajednice, istraživači su se fokusirali na postojanje takozvanih kamenih bašta. Kamene bašte su drevni stanovnici Rapa Nuija koristili za povećanje produktivnosti tla prije dolaska Evropljana. Naslojavanjem stijena različitih veličina, mještani su uspjeli da spriječe gubitak vlage iz zemlje, a istovremeno su povećali sadržaj hranljivih materija, omogućavajući uzgoj slatkog krompira u prostorima između tog kamenja.
Istraživanje sprovedeno u ovom veku pomoću satelitskih snimaka pokazalo je da su drevne kamene bašte možda pokrivale do 21,1 kvadratnih kilometara ostrva. Računajući kalorije koje bi se mogle dobiti iz slatkog krompira koji se uzgaja na ovim parcelama, naučnici su procijenili da je Rapa Nui možda nekada izdržavao populaciju od oko 17.000 ljudi.
To je jako puno stanovnika za tako malo, pusto mjesto. Iako se vjerovalo da je populacija iscrpila resurse, rezultirajući ekološkim i društvenim kolapsom.
Na ostrvu nije bilo puno stanovnika
Međutim, ovi prethodni brojevi vrtova ili bašti kamena vjerovatno su netačni, jer ne prave adekvatnu razliku između litskih parcela koje je napravio čovjek i prirodnih stjenovitih izdanaka. Da bi ispravili podatke, autori nove studije su obučili model mašinskog učenja da precizno identifikuje prave kamenjare sa satelitskih snimaka tražeći područja sa povećanom vlagom u tlu i sadržajem azota, a ne samo kamenjem.
Nakon pet godina analize, istraživači su zaključili da je samo 0,76 kvadratnih kilometara Uskršnjeg ostrva prekriveno kamenim baštama. Na osnovu količine slatkog krompira koji je mogao da se ubere sa ovih parcela, autori procjenjuju da poljoprivreda na ostrvu nikada nije izdržavala više od oko 2.000 ljudi.
Izotopska analiza zuba i kostiju drevnih stanovnika na Rapa Nuiju pokazala je da morski plodovi i drugi usjevi kao što su šećerna trska, banane, taro i jam takođe čine oko 35 do 45 % lokalne ishrane. Kombinujući kaloričnu vrijednost svih resursa ostrva, istraživači kažu da je Rapa Nui u svakom trenutku mogao da izdržava maksimalnu populaciju od oko 3.901 osobu.
– Ovo pokazuje da populacija nikada nije mogla biti tako velika kao neke od prethodnih studija – rekao je autor studije Dilan Dejvis u izjavi. U svom zapisu, istraživači objašnjavaju da su brojke koje su predložile prethodne studije vjerovatno bile „između pet i 20 puta previsoke“.
Treba se ugledati na drevne ljude
Zajednica sa kojom su se susreli rani evropski posjetioci možda nije bila mnogoljudna. Već je vjerovatno predstavljala vrstu društva koje je oduvijek postojalo na Uskršnjem ostrvu.
Takav zaključak radikalno prepisuje istoriju Rapa Nuija, ukidajući ideju o neodgovornoj eksploataciji resursa i prekoračenju stanovništva.
– Naši rezultati doprinose rastućem broju empirijskih istraživanja koja pokazuju da Rapa Nui predstavlja odličan primjer kako je izolovana populacija sa ograničenim prirodnim resursima stvorila održiv sistem za život, održavajući svoj broj u okviru ograničenja nosivosti životne sredine – pišu istraživači.
Današnja društva mogu usvojiti strategije koje su ljudi koristili u prošlosti. Istorija Rapa Nuija može biti izvor inspiracije i može da posluži kao ključ za budućnost.