Rat u Ukrajini bjesni već dvije i po godine, sukobi na Bliskom istoku prijete da se prošire, polarizacija u svijetu je sve gora, globalne temperature već drugu godinu zaredom obaraju sve rekorde…
Sve ove loše stvari doprinose osjećaju da živimo u lošem trenutku. Naravno, dovoljno je sjetiti se pandemije virusa korona i “zatvaranja“ skoro cijele planete da znamo da može biti i gore – izolacija, bolest, smrti, maske, karantin, osjećaj nemoći, strah…
Ipak, stručnjaci prošlost 2020. ne smatraju najgorom godinom u istoriji. Čak ni blizu. Ali su, istraživanjem glečera u Švajcarskoj i poređenjem sa istorijskim izvorima, naučnici postigli konsenzus oko toga koja godina zaista nije bila dobra i kada je civilizacija bila na ivici nestanka.
Najgora godina za život u istoriji bila je 536. godina, zaključio je još 2018. istoričar Majkl Mekormik, stručnjak za srednji vijek i profesor na Univerzitetu Harvard.
“Bio je to početak najgoreg perioda za život, ne samo najgora godina”, rekao je Mekormik za Science.
Sunce je bilo bez sjaja
Misteriozna magla gurnula je Evropu, Bliski istok i dijelove Azije u mrak, danju i noću, tokom 18 mjeseci.
“Tokom te godine, najstrašnije predskazanje se dogodilo. Sunce je davalo svjetlost bez sjaja, kao mjesec, tokom cijele godine, i izgledalo je kao sunce tokom pomračenja, jer zraci nisu bili jasni, ni uobičajeni”, zapisao je vizantijski istoričar Prokopije iz Cezareje.
Globalne temperature tokom tih ljeta bile su niže za 1,5 do 2,5 stepeni, što znači da je to bila najhladnija decenija u posljednjih 2.300 godina. Snijeg je padao u Kini tokom ljeta, usjevi su propadali, ljudi su gladovali. Irske hronike bilježe da „nije bilo hljeba od 536. do 539“. Zatim je 541. bubonska kuga pogodila rimsku luku Pelusijum u Egiptu. Bolest nazvana Justinijanova kuga proširila se brzo, zbrisavši između trećinu i polovinu stanovništva Istočnog rimskog carstva, što je ubrzalo kolaps, naveo je Mekormik.
Istoričari već dugo znaju da je sredina 6. vijeka bila teška, ali razlog za to dugo je bio nepoznat. Te 2018, tim koji su predvodili Mekormik i glaciolog Pol Majevski, stručnjak Instituta za klimatske promjene Univerziteta u Mejnu, otkrio je krivca zahvaljujući ekstremno preciznim analizama leda sa glečera u Švajcarskoj. Kataklizmička vulkanska erupcija na Islandu raspršila je pepeo širom sjeverne hemisfere početkom 536. Slijedile su još dvije masivne erupcije 540. i 547. Sve to, uz kugu, gurnulo je Evropu u ekonomsku stagnaciju koja je trajala do 640, kada je došlo do nagle obnove rudarenja srebra.
Sporne 536. godine, posljedice vulkana osjetile su se i u dalekom Peruu. Mnoga društva širom svijeta u ovom periodu nisu uspjela da prežive teške decenije koje su uslijedile, naveo je Majls Patenden, istraživač Australijskog katoličkog univerziteta, za The Conversation.
Postoji još teških godina, navodi on. Na primjer, 1347, kada je „crna smrt“ započela svoj dugi marš kroz Evroaziju. Ili 1816, „godina bez ljeta“. Ili 1914, kada je ubistvo austrijskog nadvojvode Franca Ferdinanda dovelo do globalnog rata.
“Kako je bilo živjeti tokom ovog perioda koji je počeo 536? Mnogi od onih koji su tada živjeli nisu znali koliko je loše. Međutim, kao žaba koja se kuva u vodi, prosječna osoba nije mogla da shvati koliko su loši uslovi u svijetu. Najgori trenutak zapravo nije bio 536, već nekoliko godina kasnije, kada su se potpuno osjetile posljedice kuge i suša, hladnoće i gladi”, naveo je Patenden.
Produžen životni vijek i doba izobilja
Međutim, istoričari su istraživali ne samo koji period je bio najgori, već i koji je najbolji u istoriji. Istraživači Jan Goldin i Kris Kutarna u svojoj knjizi Doba otkrića iz 2016. zaključili su da nikad u prošlosti nije bilo bolje nego u 21. vijeku.
“Životni vijek, naglašavaju oni, produžen je posljednjih 50 godina više nego tokom prethodnih 1.000, a dijete rođeno 2016. ima dobru šansu da doživi početak 22. vijeka. Mogućnost nasilne smrti nikad nije bila manja, u prosjeku su ljudi obrazovaniji nego ikad, smrtnost djece je drastično opala. Među najvećim promjenama je i ta što je posljednjih nekoliko decenija globalno siromaštvo značajno opalo: 1981. polovina stanovništva zemalja u razvoju bilo je ispod granice siromaštva, dok je 2012. taj broj opao na 12,7 odsto”, naveo je BBC pišući o njihovoj knjizi.
Osim što standard raste, takve promjene znače da smo u boljoj poziciji da se izborimo sa problemima 21. vijeka.
“Ovi uslovi stvorili su idealan prostor za ideje i genijalnost da cvjetaju, a to cvjetanje je već u toku. Nauka i tehnologija nikad nisu bile bliže da preokrenu naše osnovne uslove od oskudice do izobilja”, naveli su Goldin i Kutarna u knjizi.