Ulaskom u zrele godine kod muškaraca se smanjuje lučenje hormona testosterona, tako da i oni prolaze kroz klimaks slično ženama, koji se zove andropauza.
Funkcija testisa se usljed starenja polako smanjuje. Tegobe koje prate funkcionalno iscrpljivanje testisa zavise od brzine, a đelimično i od uzroka prestanka funkcije testisa. Najviše zavise od brzine smanjenja sekrecije hormona.
Uzrok
Smanjenje funkcije testisa se dešava između 45. i 65. godine. Glavni uzrok je starenje, a brzina razvoja sindroma umnogome zavisi od načina života, stalne konzumacije alkohola, pušenja i stresa. Testisi imaju dvije funkcije. Produciraju hormon testosteron – sekretorna funkcija i proizvode spermatozoide – reproduktivna funkcija.
S muškarcima nije tako. Iako ih ne mimoilaze promjene koje prate starenje, u ovom periodu života ne snalaze se najbolje. Simptomi koje osjećaju drugačiji su nego kod žena, sporije se razvijaju i uočavaju, a i medicinski su manje proučavani, pa otuda i često mišljenje, da muški klimaks ne postoji. Muškarci su zbog toga skloni da promjene koje uočavaju na sebi i u sebi tumače svim drugim, samo ne biološkom istinom da ulaze ili prolaze kroz period takozvane andropauze.
Andropauza se karakterizira padom obje funkcije testisa. Smanjuje se količina testosterona, broj spermatozoida, kao i njihova pokretljivost. Razvoj simptoma je posljedica slabije snabđevenosti testisa kisikom, što je posljedica sklerotičnih promjena na krvnim sudovima. Zbog poremećaja cirkulacije, testisi nemaju dovoljno kisika što se odražava najviše na poremećaj metabolizma bjelančevina i seksualnih steroida.
Andropauza se razvija u toku dužeg vremenskog perioda. Postepeno i neprekidno raste nivo FSH (folikulostimulirajući hormon) paralelno s padom obje funkcije testisa. Nivo testosterona stalno pada, smanjujući metabolizam proteina, što se najviše ispoljava na koži i mišićima, koji postaju atrofični. Razvija se osteoporoza, jer se minerali iz kostiju više gube nego što se nadoknađuju. Mišići troše sve manje energije tako da se kalorije više koriste za taloženje masnog tkiva, pa se u ovom perioda muškarci lakše goje. Adenohipofiza više luči hormone FSH, LH, ACTH i TSH.
Tegobe
Prvi znaci obično se u nagovještaju osjećaju poslije 40. godine. To su osjećaj smanjenja vitalnosti i ukupne životne energije, snage mišića, blagi pad efektivne funkcije. Kosti postaju krtije, salo se taloži pogotovo na stomaku, vid i sluh polagano slabe, kosa se proređuje. I psiha se mijenja, a raspoloženja osciliraju od tuge i nespokoja do depresije.
Muškarci, najčešće stariji od 50 godina, mogu imati različite tegobe. Mogu da se žale na zaboravnost, osjećaj straha, depresiju, rasijanost, nemogućnost koncentracije, opadanje pažnje i pamćenja. Nekada loše spavaju, kratko i imaju teške snove. Slično ženama, mogu imati navale vrućine, zatim postaju slabije pokretljivi, smanjuje im se libido i potencija. Nerijetko se javljaju ljekaru sa smetnjama od srca. Žale se na osjećaj lupanja i preskakanja srca i bolove u grudima, koji liče na anginozne.
Pri pregledu se dobiva oskudan nalaz. To su obično gojazniji muškarci. Nekada je gojaznost općeg tipa, a nekada se masne naslage nalaze slično kao kod žena. EKG je uglavnom normalan, ponekad sa po kojom ekstrasistolom. Hipertenzija je uglavnom labilna. Testisi su mekši, nekada atrofični, a pubična dlakavost može biti manje izražena. Spermogram pokazuje smanjenje broja spermatozoida, kao i njihovu smanjenu pokretljivost. FSH u krvi i mokraći je povišen. Ako se simptomi klimakterija brzo razvijaju, nivo testosterona u krvi je snižen i njegovo izlučivanje urinom je umanjeno. Sniženje testosterona nije pođednako kod svih muškaraca. Kod pojedinih se znatno snizi tek u starosti.
Tipičan odgovor na nizak nivo testosterona su sljedeće promjene:
• smanjen seksualni nagon
• emocionalne, psihološke i promjene u ponašanju
• smanjenje mišićne mase
• gubitak mišićne snage
• povećanje masnog tkiva
• osteoporoza ili slabe kosti i bolovi u leđima
• kardiovaskularni rizik
Dijagnoza
Na andropauzu se rijetko misli i iz toga proizlaze dijagnostičke zablude i neuspjeh u terapiji. Hipertenzija u andropauzi je labilna i veoma brzo se spontano smiruje, za razliku od renalne ili esencijalne.
Prevencija
Smanjenje funkcije testisa je neizbježno i dolazi s godinama, ali se može odložiti i umanjiti. U tom pogledu mnogo pomaže prestanak pušenja i korištenja alkohola. Smanjenje psihičkih napora, izbjegavanje stresnih situacija i povećana fizička aktivnost svakako pomažu. U cilju prevencije prijevremenog klimaksa pomažu normalizacija tjelesne težine i pravilna ishrana.
Liječenje
U liječenju simptoma andropauze može pomoći testosteron. Može se koristiti u vidu ampula (depo doze) jednom sedmično tokom 10 do 12 sedmica sa pauzama od 4 do 6 sedmica. Testosteron se može koristiti i u obliku lingvaleta. Uspjeh terapije se procjenjuje spermogramom gđe se uočava porast broja spermatozoida i njihova povećana vitalnost, prenosi Avaz.