Kada je januara 1901. preminuo Đuzepe Verdi – koji je rođen na današnji dan, 10.10. 1813. – cijela je Italija zaplakala. Skoro četvrt miliona ljudi izašlo je na ulice, prolamao se legendarni ‘Va, Pensiero’ iz “Nabuka” – poznatiji kao hor jevrejskih robova – a horom od 800 pjevača je tog dana na ulici dirigovao slavni maestro Arturo Toskanini.
Razlog zbog kojeg su Italijani izašli na ulice tog dana Verdijeve smrti daleko je prevazilazio ljubav prema njegovoj muzici. Verdijeve opere su obezbijedile “muzičku podlogu” političkim burama koje je Verdi pravio u italijanskoj politici sve do svoje smrti; njegove najpoznatije arije su postale svojevrsne himne za nedavno ujedinjenu naciju. Kada je Nabuko imao premijeru u milanskoj Skali 1842, “Italija” je bila skup geografski bliskih kraljevstava i kneževina koje su,istina, imale zajednički jezik.
Dakle, kada su mu Italijani pjevali ‘hor Jevreja’ u pogrebnoj povorci, nije to bilo samo zbog privlačne melodije na koju su Verdijevi zemljaci znali da otpjevaju riječi. Njen predmet – dirljiv glas Izraelita kao vječna žudnja za svojom obećanom zemljom, ‘Va, pensiero’ je takođe postao i moćan glas predugo neispunjenih želja italijanskog naroda.
Kada su u pogrebnoj povorci kroz plač uzvikivali “Viva Verdi!”, još su uvijek bili svjesni dvostrukog značenja ovog slogana, i njegove tajne rezonance koja je pogađala svakog pobornika ‘Risorđimenta’, ujedinjenja Italije; ovaj povik je bio i glas buđenja italijanske nacije. Početna slova VERDI takođe su bila akronim koji je Italijane asocirao na ime kralja Sardinije koji je, po prvi put od 6. vijeka, 1861. godine konačno preuzeo presto nad ujedinjenim Italijanima: Vittorio Emmanuele Re d’Italia. Iste godine, na zahtjev novog premijera Kamilja Kavura, Verdi je ušao u prvi italijanski parlament u kojem je kao poslanik proveo četiri godine.
Verdi je svim srcem stao iza duha i ideje ‘Risorđimenta’ i 1848, nakon izbijanja revolucije u Milanu, iz Pariza je pisao svom libretisti Frančesku Pjaveu: “Neka je slava tim herojima! Slava čitavoj Italiji, koja je u ovom trenutku istinski velika! Kucnuo je čas njenog oslobođenja.” Onda žuri kući, nazad u Milano, što mu je u tom momentu bio prvi lični prioritet, uz reči: “Govorite sa mnom jezikom muzike! Šta je s Vama? … Verujete li da u ovom trenutku zaista želim da brinem o notama… Ove 1848. godine mora postojati samo jedna muzika dobrodošla uhu svakog Italijana: muzika iz topa!”
Ali, u Verdijevim se notama i sazvučjima uvijek radilo i o ličnim interesima. Republikanac, dovoljno pragmatičan da shvati da najveći realni izgledi za ujedinjenje leže u podršci kralja, žestoko protiv crkvenog klera, vatreni rodoljub i liberal, a njegove opere su postale jedinstveno moćan podsticaj upravo zbog njegovih političkih uverenja.
Pored političkih poruka koje je kroz svoje kompozicije (direktno ili indirektno) emitovao, Verdijev nagon za preživljavanjem avanture sa ljudskim patosom i raspaljenim emocijama, sa empatijama i uzbudljivom unutrašnjom dramom je jednostavno neuporediv. Bio je to genije koji se svojim statusom, na kraju, uzdigao i iznad sopstvene magije muzike i reči.
Na mnogo načina je njegov genije ostao bez premca do danas.
Na stranu njegove neponovljive pjesme i intrige srca, Verdijeva briga i obziri prema društvu i danas su progresivni. Pomislite na Travijatu, u kojoj je prostitutka izborila moralnu pobjedu nad plemićem. Ili na Rigoleta, gdje je junak utekao surovoj kazni koja bi ga snašla zbog crtanja smrti svog “pretpostavljenog”, grubijana i sebičnog zlikovca. Ili, prije svega, samo poslušajte Griseldu u ‘I Lombardi’: “Božji naum ne služi zemlji da bi se natapala ljudskom krvlju”. Srećan rođendan, Verdi – koji si već dvije stotine godina mlad!