Tradicionalno, ljetnji i zimski solisticij zajedno uz proljećnu i jesenju ravnodnevnicu su kroz istoriju označavali smena godišnjih doba, dok meteorolozi danas koriste temperaturne rekorde da bi povukli linije između njih. Dakle, šta onda tačno predstavljaju solisticiji i kako su se slavili kroz istoriju?
Šta su solsticiji?
Da bi do njega uopšte došlo osa rotacije naše planete mora da iznosi oko 23,4 stepena u odnosu na krug koji pravi oko Sunca. Ovaj nagib pokreće različita godišnja doba, jer sjeverna i južna hemisfera u zavisnosti od rastojanja dobijaju nejednaku količinu sunčeve svjetlosti tokom godine. Drugim riječima, od marta do septembra sjeverna hemisfera je više nagnuta ka Suncu, što dovodi do proleća i ljeta na njoj. Dok je od septembra do marta, ona nagnuta tako da imamo jesen i zimu.
Zemlja nije jedina planeta sa solsticijama i ravnodnevicama, a astronomi stalno koriste solsticije i ekvinocije da definišu “godišnja doba” na drugim mjestima u našem solarnom sistemu. Međutim, vrijedi napomenuti da godišnja doba na drugim planetama nisu ista kao naša iz nekoliko razloga.
Prvo, planete se razlikuju po svojim aksijalnim nagibima – tako da postoji mnogo manja sezonska razlika između npr. Venerinog ljetnjeg i zimskog solsticija od onih na Zemlji. Pored toga, planete kao što je Mars imaju kraće orbite od naših, što znači da na njima postoje veće razlike u sezonskim temperaturama.
Solsticij kroz istoriju
Tokom milenijuma, kulture širom svijeta su smišljale načine da slave i poštuju ove događaje – od izgradnje struktura koje su u skladu sa solisticijom do organizovanja festivala u njegovu čast. Iako je svrha zagonetne strukture Stounhendž i dalje nepoznata, jasno je da ovaj 5.000 godina star spomenik ima posebnu vezu sa njima. Na ljetnji solsticij, kamen koji stoji izvan glavnog kruga je u liniji sa Suncem u trenutku izlaska.
Pored građevina, ljudi su organizovali i festivale, pa su tako tokom ljetnjeg solisticija najpoznatiji skandinavski Sredina ljeta i slovenski Ivana Kupale. Što ne znači da i tokom zimskog solisticija nisu organizovane proslave, a jedan od najpoznatijih se dešavao na južnoj hemisferi tokom 24. juna, kada su Inke obilježavale Novu godinu. Ovaj festival se i dalje slavi širom Anda, a od 1944. godine Inti Raimi se tradicionalno svake godine proslavlja u Kusku, Peruu.
Stari Rimljani su slavili zimski solsticij tokom Saturnalija, sedmodnevnog festivala koji je uključivao davanje poklona, ukrašavanje kuća biljkama i paljenje svijeća. Dok Iranci slave Jaldu, festival koji ima za cilj da oda počast Mitri, drevnom persijskom božanstvu svjetlosti.