Mjesec ranije, knjiga Thila Sarrazina, bankara koji je smatran politički bliskim socijaldemokratama, izazvala je uznemirenje u Njemačkoj. Knjiga sadrži tezu da je opstojnost njemačke nacije ugrožena, zato što je prevelikom broju imigranata dozvoljeno da sačuvaju svoj kulturni identitet. Iako je knjiga naišla pretežno na osude, snažan efekat koji je izazvala sugeriše da je takla nerv.
Incidenti poput ovih moraju biti sagledani u kontekstu dugotrajnog rearanžiranja političkog prostora u zapadnoj i istočnoj Evropi. Do nedavno, političkim životom u većini evropskih zemalja dominirale su dvije glavne partije koje su se obraćale većinskom biračkom tijelu: partije desno-od-centra (hrišćanski demokrati, liberalni konzervativci, narodnjaci) i partije lijevo-od-centra (socijalisti, socijaldemokrati), dok su manje partije (ekolozi, komunisti) računale na uže biračko tijelo.
Nedavni izborni rezultati na zapadu, kao i na istoku Evrope, označavaju postepeni nastanak drugačijeg polariteta. Sada je tu jedna dominantna centristička partija koja zastupa globalni kapitalizam, obično sa liberalnom kulturalnom agendom (na primjer, tolerancija po pitanju abortusa, gay prava, religijskih i etničkih manjina). Nasuprot takvoj partiji stoji narastajuća anti-imigrantska populistička partija, na čijim marginama su rasističke, neonacističke grupe. Najbolji primjer za to je Poljska gdje su, nakon nestanka bivših komunista, glavne partije “anti-ideološki” liberalni centristi premijera Donalda Tuska i konzervativni hrišćani braće Kaczynski. Slične tendencije primjetne su i u Holandiji, Norveškoj, Švedskoj i Mađarskoj. Kako smo tu stigli?
Nakon decenija nade koju je održavala država blagostanja, kada su budžetski rezovi građanima prodavani kao privremeni, uz obećanje da će se stvari ubrzo vratiti na normalu, ulazimo u novu epohu u kojoj je kriza – ili, prije, vrsta ekonomskog vanrednog stanja, praćena neprekidnom potrebom za svim vrstama finansijske discipline (rezovi u zdravstvu i obrazovanju, pretvaranje poslova u još nestabilnije i privremenije) – permanentna. Kriza postaje način života.
Nakon dezintegracije komunističkih režima u devedesetima, ušli smo u novu eru u kojoj je dominantna forma vježbe državne moći postala depolitizovana ekspertska administracija i koordinacija interesa. Jedini način da se u tu vrstu politike unese strast, jedini način da se ljudi mobilišu, jeste strah: strah od imigranata, strah od kriminala, strah od bezbožnih seksualnih nepočinstava, strah od ekscesivne države (sa njenim teretom visokih poreza i kontrole), strah od ekološke katastrofe, kao i strah od uznemiravanja (politička korektnost je egzemplarna forma liberalne politike straha).
Takva se politika uvijek oslanja na manipulaciju paranoidnom masom – zastrašujuće organizovanje zastrašenih ljudi. Zato je veliki događaj prve dekade novog milenija bio trenutak kada je anti-imigrantska politika postala mainstream i konačno prekinula pupčanu vrpcu koja je povezivala sa partijama krajnje desnice. Od Francuske do Njemačke, od Austrije do Holandije, u novom duhu ponosa zbog kulturnog i istorijskog identiteta, dominantne partije sada nalaze da je prihvatljivo naglasiti da su imigranti gosti koji se imaju prilagoditi kulturnim vrijednostima koje definišu društvo-domaćina – “ovo je naša zemlja, voli je ili napusti”, to je poruka.
Progresivni liberali su, naravno, zgroženi takvim populističkim rasizmom. Ipak, pažljiviji pogled otkriva koliko njihova multikulturalna tolerancija i poštovanje različitosti ima zajedničkog sa onima koji se protive imigraciji i ističu potrebu da se drugi drže na pristojnoj distanci. “Drugi su OK, poštujem ih”, kažu liberali, “ali oni ne smiju odveć duboko ulaziti u moj lični prostor. U momentu kada to učine, oni me uznemiravaju – ja u potpunosti podržavam afirmativnu akciju, ali ni na koji način nisam spreman da slušam glasnu rep muziku”. Šta postaje jasno: da je centralno ljudsko pravo u pozno-kapitalističkim društvima pravo da ne budem uznemiravan, što je zapravo pravo da ostanem na bezbjednoj daljini od drugih. Terorista čiji smrtonosni planovi moraju biti osujećeni spada u Guantanamo, praznu zonu izuzetu iz vladavine prava; fundamentalistički ideolog mora biti ućutkan zato što širi mržnju. Takvi ljudi su toksični subjekti koji narušavaju moj mir.
Na današnjem tržištu nalazimo čitavu seriju proizvoda lišenu njihovog malignog sadržaja: kafu bez kofeina, šlag bez masnoće, pivo bez alkohola. Lista se nastavlja: šta kažete ne virtualni seks bez seksa? Na Colin Powellovu doktrinu rata bez žrtava (na našoj strani, naravno), kao rat bez rata? Na savremenu redefiniciju politike kao umjetnosti ekspertske administracije, kao politike bez politike? To nas dovodi do današnjeg tolerantnog liberalnog multikulturalizma kao doživljaja Drugog očišćenog od njegove Drugosti – dekafeiniziranog Drugog.
Mehanizam takve neutralizacije najbolje je, još 1938., formulisao Robert Brasillach, francuski fašistički intelektualac, koji je sebe vidio kao “umjerenog” antisemitu, te stoga izmislio formulu razumnog antisemitizma. “Mi sebi dajemo pravo da u bioskopu aplaudiramo Charlie Chaplinu, polu-Jevreju; da se divimo Proustu, polu-Jevreju; da aplaudiramo Yehudi Menuhinu, Jevreju… Mi nikoga ne želimo ubiti, mi ne želimo organizovati nikakav pogrom. Ali mi takođe mislimo da je najbolji način da se preduprijede uvijek nepredvidljive akcije institucionalnog antisemitizma, taj da se organizuje razumni antisemitizam”.
Nije li ista logika sada na djelu, u načinu na koji se naše vlade odnose prema “imigrantskoj prijetnji”? Nakon pravedničkog odbijanja direktnog populističkog rasizma kao “nerazumnog” i neprihvatljivog za naše demokratske standarde, one prihvataju “razumno” rasističke zaštitne mjere ili, kako nam govore današnji brasillaci, neki od njih i socijaldemokrate: “Dajemo sebi pravo da aplaudiramo afričkim i istočnoevropskim sportistima, azijskim doktorima, indijskim programerima. Mi nikoga ne želimo ubiti, ne želimo organizovati nikakav pogrom. Ali mi takođe mislimo da je najbolji način da se preduprijede uvijek nepredvidljive nasilne anti-imigrantske odbrambene mjere, taj da se organizuje razumna anti-imigrantska zaštita”.
Ova vizija detoksifikacije susjeda sugeriše čist prelaz sa direktnog barbarizma na barbarizam sa ljudskim licem. Ona otkriva regresiju od hrišćanske ljubavi prema bližnjem, natrag prema paganskom protežiranju našeg plemena protiv barbarskog Drugog. Iako se predstavlja kao odbrana hrišćanskih vrijednosti, to je najveća prijetnja hrišćanskom nasljeđu.