“Ferhadija džamija sa pratećim objektima, sa svojim manjim i
većim kupolama i vertikalnim minaretima i sahat-kule, nijemi su svjedoci
jednog minulog doba; rezultat su kretanja duha i stvaralačkih snaga u
zbrkanoj mješavinistotina suprotnosti što ih je sve zajedno poput
poplave preko naših zemalja valjala bujica istorije. Živeći i umirući u
grču stoljetnih nesporazuma istoka i zapada, preci su naši ostavljali
tvorevine svog duha, divno preobražene u materijalne oblike koji će nam
prenijeti njihovu viziju života”. (Džemal Čelić, Ferhadija, Banjaluka 1981.)
U
srcu Banjaluke stoji spomenik koji sabira u sebi duh prostora u kojem
je bio smješten. Njegov značaj nije samo vjerski i istorijski, nego
prije svega kulturološki. U njemu se pretapaju putevi koji su vodili
kroz Banjaluku podsjećajući nas na neka davna vremena, na spoj istoka i
zapada, na našu istoriju i korijenje koje ne možemo izbaciti iz svog
života. Taj spomenik bila je i ostala Ferhat-pašina džamija, poznatija
kao Ferhadija.
Početak
rata u Bosni i Hercegovini doveo je do promišljanja o tome da Ferhadiji
nije mjesto u Banjaluci i u ovom gradu se pod krinkom brisanja “onog
drugačijeg” desio strašan urbicid pod čijim okriljem su srušene sve
džamije na području grada (njih 16).
U ranim jutarnjim časovima
7. maja 1993. godine strašna eksplozija preplašila je one koji su
živjeli u Banjaluci. Ta eksplozija dovela je do rušenja sakralnog
objetka koji se od 1579. godine uzdizao u gradu na Vrbasu. Mnogi su
morali doći na lice mjesta zločina da bi se uvjerili da se to stvarno
desilo, da je Ferhadija zaista srušena, jer niko nije ni pomišljao da bi
netrpeljivot koja je tad vladala ipak otišla toliko daleko.
Trag
koji je Ferhadija ostavila, svjedočanstvo koje je ona u sebi nosila
bilo je razbacano u obliku kamenja na gradskim smetljištima. Uplašeni
građani sakupljali su dijelove kamenja džamije i sakrivali su u svojim
kućama tragove koji su bili odvojeni od cjeline, komadiće Ferhadije.
Atmosfera
koja je vladala u Banjaluci u vrijeme rušenja Ferhadije i ostalih
džamija nije mogla vladati vječno, pa je logično usljedila potreba za
obnovom i ponovnom izgradnjom džamije na istom mjestu gdje se i ranije
nalazila. Datum obnove bio je simbolički zamišljen na dan njenog
rušenja, pa je planirano da se 7. maja 2001. godine stavi prvi kamen
temeljac koji će nositi Ferhadiju prema njenoj visini.
Međutim,
tog 7. maja 2001. godine došlo je do žestokih napada i protesta onih
koji i dalje nisu željeli Ferhadiju u Banjaluci. U tim napadima i
kamenovanju poginuo je Cazinjanin Murat Badić koji je kao vjernik došao
da učestvuje u polaganju prvog kamena džamije i na današnji dan
pripadnici islamske vjeroispovijesti u Bosni i Hercegovini sjećaju se
njegove, ničim izazvane, smrti. Kasnije je u tajnosti i uz veliko
obezbjeđenje prvi kamen za igradnju džamije postavljen, a izgradnja koja
je počela ovih dana privodi se kraju.
2016. godina, ostaće
upamćena kao godina kada je Ferhadija svečano otvorena, kada je na
trenutak sva pažnja svijeta bila prema njoj usmjerena. Ovaj dan, 7. maj,
obilježava se i kao Dan džamija u BiH kao i dan obnove Ferhadije koja
svojom ljepotom osvaja svakog ko joj se približi.
Današnja
Ferhadija je oslikana u duhu vremena u kojem je nastala. Unutrašnji
kolorit koji je bio prisutan prije nego što je džamija srušena naknadno
je oslikan i korištene su boje koje nisu bile prisutne u 16. vijeku, ali
se obnovom vratila u vrijeme svog prvobitnog nastanka.