U prethodnih godinu dana, u kontekstu rata u Ukrajini i Trampovog zaokreta u SAD, vodi se intenzivna debata/kampanja o budućnosti Evrope i Evropske unije. Sve popularnija postaje ideja Evropa-država, neka vrsta pretvaranja Evropske unije u političku federaciju. Pri tome, sve više podrške ima ideja širokog proširenja EU na sve države članice Savjeta Evrope.
Sama po sebi, to je fascinantna zamisao koja bi predstavljala pravi geopolitički šok. Ta ideja već ima jasne reperkusije i za nas Srbe. Tako smo nedavno čuli zaista sjajnu ideju o ubrzanom priključenju zemalja tzv. Zapadnog Balkana, koje bi u početnoj fazi ušle, ali bez punog prava glasa. To bi bio ogroman benefit za nas obične građane – koji bi time stekli sva prava kao i ostali građani EU – od putovanja bez beskonačnih redova na granicama, liječenja, školovanja itd. Jedino bi naši političar bili tretirani onako kako i zaslužuju – kao ljudi drugog reda, koji nemaju puno pravo glasa.
No, koliko god to sve bilo sjajno, naš entuzijazam za pristupanje i dalje je relativno slab – kako pokazuju novija istraživanja, tek oko 50% Srba podržava pristupanje Evropi. Zašto je to tako? Odgovor je prost: naše političke elite već decenijama vode intenzivnu antievropsku kampanju. Dovoljno je pogledati programe naših javnih servisa i svih režimskih glasila – svi oni uporno guraju antievropske narative. Ta je kampanja, nažalost, dala rezultate: Srbi, narod u samom srcu Evrope, većinski su okrenuti protiv svog kontinenta i civilizacije kojoj po prirodi stvari pripadaju.
Lako je razumjeti naše političke elite za takav pristup. Njima izrazito odgovara ovakavo stanje beskonačnog pristupanja i što kasnijeg ulaska. Dva su osnovna razloga zašto je to tako. Prvo, u Evropi su političari mandatno ograničeni i uobičajeno silaze sa scene nakon dva mandata. Rijetki su slučajevi, i izuzetak koji samo potvrđuje pravilo, šesnaestogodišnji mandati poput kancelarke Merkel. Politička kultura savremene Evrope je uistinu republikanska i političari se tretiraju kao puki službenici koji „služe u ofisu“ dok ne odrade mandat, a onda idu svojim putem iz javnog prostora. Ko se danas sjeća francuskog predsjednika Olanda, njemačkog kancelara Šolca ili britanske premijarke Tereze Mej? Kod nas se, pak, još pokušava održati retrogradna politička kultura doživotnog vladanja. Ako pogledamo dužinu političke karijere Vučića, Čovića, Dodika, Mila Đukanovića, itd., vidjećemo da su u pitanju višedecenijske vladavine. Kod Bošnjaka smo čak imali nasljedni prenos sa Alije na Bakira Izetbegovića. To je i razlog zašto naše političke elite forsiraju politički narativ koji favorizuje BRIKS: u Kini i Rusiji se praktikuju upravo suprotne prakse od evropskih i tamo je sasvim uobičajeno da, kad jednom zasjednete na presto, sa njega ne silazite dok vas ne skine prirodna smrt, revolucija, ili, u našem slučaju, američke sankcije.
Drugi ključni razlog antievropskih pristupa naših političkih elita jeste strašno Poglavlje 23 iz pristupnih pregovora – ono koje tretira vladavinu prava, pravnu državu i antikorupcijske strategije. Inače, to je poglavlje prvo koje se mora zatvoriti i mandatornog je karaktera – o njemu se, zapravo, ne pregovara, već se diktira njegova implementacija. Sa svim blagorodnim posljedicama toga.
U evropskim državama podrazumijeva se da svako upleten u sumnjive radnje bude momentalno eliminsan sa funkcije, a nikakva rijetkost nije da se najviši funkcioneri države nađu iza rešetaka. Sjetimo se samo slučaja Sanader iz susjedne nam Hrvatske ili Sarkozija iz Francuske. Kod nas pak već decenijama imamo na mjestu ministra energetike istog čovjeka unatoč šokantnim stvarima poput Ugljevika, Komsara, Vijadukta itd. U Srbiji je ministar finansija plagirao doktorat, Univerzitet ga je poništio – i nikom ništa. U takvoj situaciji, naravno da implementacija Poglavlja 23 nije predmet želje naših političkih elita. Pa, ko bi normalan izložio sebe djelovanju strašne evropske tužiteljke Laure Kovesi, kad može da se prepusti benignim istragama koje vode domaći tužitelji, koje sami postavljaju?
U suštini, mi se nalazimo u nekoj formi privatizovane države, u kojoj je kompletna administracija podređena interesima jedne grupacije političko-tajkunsko-klerikalne oligarhije. Stanje u Srbiji je već dostiglo takav nivo da se može govoriti o školskom primjeru partijske države. To je forma korporativne države koja ne postoji da bi služila građanima, već da obezbijedi pristup resursima za odabrane elite. Takva ideja države nespojiva je sa modernim evropskim poimanjem države kao agencije za servisiranje interesa građana. Zato mi čekamo satima na granicama, za liječenje nam treba štela, posao dobijamo preko tetke iz partije itd. Političkim elitama takvo stanje odgovara: oni ne čekaju na granicama i liječe se u Evropi.
Stoga ne čudi da su naše političke elite decenijama vodile intenzivnu antievropsku kampanju koja je potpuno dominirala našim javnim prostorom. Sidrišne tačke te kampanje kreću se od maštovitih teza o „antisrpskoj zavjeri“ Evrope ili pojedinih evropskih država, pa do teze kako „Evropa propada“ i „raspada se“.
Unatoč tome što je i jedno i drugo puka besmislica, agresivna kampanja je dala rezultata i začuđujuće veliki broj ljudi indoktriniran je tim glupostima. Naravno da neke evropske države imaju interese koji su suprotni našima – ali to je sasvim normalna stvar i EU je sama prepuna takvih primjera. EU, zapravo, i nije ništa drugo do platforma za rješavanje sukoba interesa između država članica na efikasan i produktivan način.
Nikakve tu „zavjere“ ni protiv koga nema. Kao što je besmislica i tvrdnja o „propasti Evrope“.
Imajući sve to u vidu, krajnje je vrijeme da promućkamo glavu prije upotrebe i prestanemo nasjedati na jeftine štoseve političkih interesnih grupacija i njihovih mračnih agendi koje žele da nas drže kao geto i periferiju Evrope – jedne političke zajednice koja, unatoč svim svojim manama i nesavršenostima, i dalje za nas predstavlja najbolju opciju koja je na stolu. Dok god ih građani ne pritisnu da promijene pristup i naprave zdravu državu evropskog tipa, naše političke elite to neće ni uraditi – nevezano da li su u vlasti ili trenutna opozicija. Zašto bi – pa nisu blesavi da sijeku granu na kojoj sjede. Da to urade mogu ih prisiliti jedino građani. Zato je od krucijalnog značaja da shvatimo genezu i motive antievropskih narativa i kampanja koje se vode. Unatoč „patriotske“ i „suverenističke“ retorike, njihova pozadina je mnogo prozaičnija.