Njemačke firme su tokom 2009. u inostranstvu uložile skoro 900 milijardi eura. Od tog novca nije mnogo stiglo u zemlje jugoistočne Evrope jer ta tržišta zbog krize nisu bila više atraktivna. Ali ima i dobrih znakova.
Gabor Takač je njemački poduzetnik koji je prije deset godina osnovao firmu u Sofiji. Bavi se uvozom kompjuterskih programa iz Njemačke ali i sam programira. On izvozi i u Tursku, Grčku i Rumuniju. Kaže da pamti bolja vremena. Kada Bugarska još nije bila članica Evorpske unije uslovi za ulaganja su bili povoljni, troškovi plaćanja radnika niži, na tržištu rada je bilo mnogo stručnjaka. Sada je sve drugačije. “Veliki bum je prošao, a utoliko je i tržište postalo manje interesantno”, objašnjava on.
Kriza ostavila traga
Situaciju slično vide i drugi njemački investitori. Tokom finansijske krize, primjetno je opalo njihovo interesovanje za zemlje jugoistočne Evrope, kako pokazuje jedna studija Nemačke industrijske i trgovinske komore. Ona svake godine proučava raspoloženje u preduzećima regiona, čije zemlje su dobile loše ocjene za 2010. godinu. Tako je, na primjer, ekonomska situacija u Srbiji ocijenjena još lošije nego 2009. Gotovo svi upitani su tamošnju situaciju ocijenili kao “lošu”, ili u najboljem slučaju kao “zadovoljavajuću”. Samo tri odsto ispitanih je smatra pozitivnom. Sličan rezultat ima i Hrvatska. Negativna procjena ekonomske situacije dovela je do velikog opadanja direktnih investicija u regionu.
“Kriza je ostavila traga. Preduzeća su skeptična kada je riječ o novim investicijama. Ona znaju da makroekonomsko okruženje zbog finansijske krize može da se promijeni i zbog toga sada mnogo više oklijevaju sa investiranjem”, kaže Andreas Brajnbauer, zamjenik rektora Ekonomskog fakulteta u Beču. On dodaje da moto “idemo na istok” i dalje važi, ali da se pod njim sada ne podrazumijevaju istočnoevropski susjedi, već zemlje Dalekog istoka poput Kine.
Tračak nade
Stručnjak za privredu pri Helenskoj fondaciji za vanjsku i evropsku politiku u Atini, Jens Bastijan, kaže da “ne treba zaboraviti da je region jugoistiočne Evrope mali. Doprinos privredi je mali, a ni broj stanovnika ne zvuči atraktivno. Zato preduzeća ne smiju da se koncentrišu na pojedine zemlje poput Crne Gore ili Albanije, već moraju da uspostavljaju i šire velike mreže.”
Investitore odbijaju i simptomi nedovršene tranzicije, kao što su neefikasna javna uprava, manjkavi pravni sistemi, loša infrastruktura, nedovoljna transparentnost konkursa i slaba kupovna moć. No, ima i dobrih strana. Region je i dalje atraktivan kao mjesto proizvodnje, jer su troškovi proizvodnje niži nego u Njemačkoj. Tako je nedavno firma Dunkermotoren iz Švarcvalda otvorila jedan pogon u Subotici. Gotovi proizvodi će biti ponovo uvezeni u Njemačku. Dobar znak za jugoistočnu Evropu.