Vrijednost države je u njenoj sposobnosti da ograniči ljudsko ponašanje i tako spriječi pojedince da narušavaju prava i slobode drugih. Pitanje uloge države se svodi na pitanje (ne)opravdanosti državnog intervencionizma. Obzirom na to da različite političke ideologije daju različite odgovore na ovo pitanje, ono neizbežno ima ideološku dimenziju.
Upravljanje državom, od strane (nesposobne) političke elite, trebalo bi biti (samo)regulisano i ograničeno zakonima. Kod loše političkog i ekonomskog funkcionisanje države, njena vrijednost i uloga su, najčešće, podređeni ciljevima određenih otuđenih i kriminalnih centara moći. Lošem stanju u državi su, manje ili više, podložni svi oblici državnog ustrojstava.
Šta bi država trebala da radi? Koje funkcije, odnosno obaveze, ona treba da ispunjava, a koje da ostavi privatnicima? Ovo su pitanja oko kojih se, u principu, i bavi izborna politika jedne države. Postoji duboko neslaganje, i različita praksa, kod toga kakvu ulogu država treba da ima, a samim time i oko odgovarajuće ravnoteže između državnog i privatnog vlasništva.
Države se najčešće razvijaju kao: „Minimalna“, Razvojna, Socijaldemokratska i Kolektivistička.
„Minimalna“ država ima tri osnovne funkcije. Prvo, postoji radi održavanja unutrašnjeg reda. Drugo, obezbjeđuje poštovanje ugovora, odnosno dobrovoljnih sporazuma koje su sklopili građani i, treće, pruža zaštitu od napada spolja. Stoga je institucionalni aparat „minimalne“ države ograničen na policijske snage, sudstvo i neki oblik vojske. Privredne, socijalne, kulturne, moralne i druge odgovornosti pripadaju privatnicima, odnosno one su sastavni dio civilnog društva.
„Minimalna“država ograničava, što je pozitivno, djelovanje otuđenih etatističkih centara moći (zbog privatne svojine), ali u izvjesnim okolnostima (slab državni aparat policije i sudstva, jaka korupcija) pogoduje, što je negativno, djelovanju kriminalnih organizacija (npr. mafije).
Kao primjer „minimalne“ države, mnogi navode azijske zemlje Tajvan, Singapur i Maleziju. Međutim, ovdje se zanemaruje stepen u kojem se te države uključuju u upravljanje ekonomijom, time što usmjeravaju investicije i stavljaju naglasak na obrazovanje. Najbolji istorijski primjer „minimalnih“ država su zemlje kao što su Velika Britanija i SAD na početku industrijalizacije u devetnaestom vijeku.
Međutim, opšte je pravilo da što se zemlja kasnije industrijalizovala to je uloga države u ekonomiji bila veća. Npr., u Japanu i Njemačkoj država je od samog početka prihvatala aktivniju „razvojnu“ ulogu. Razvojna država interveniše (kompetentnim ljudima) u privrednom životu sa ciljem da podrži industrijski rast i privredni razvoj.
Socijaldemokratske države intervenišu sa ciljem da doprinesu širem društvenom restrukturiranju, obično u saglasnosti sa principima kao što su pravičnost, jednakost i društvena pravda. U državama poput Austrije i Švedske, državna intervencija je motivisana i razvojnim i socijaldemokratskim prioritetima. Međutim, razvojnost i socijaldemokratija ne idu uvijek zajedno.
Kolektivističke države stavljaju pod svoju kontrolu cjelokupan ekonomski život. Ovakva države teže da ograniči privatno preduzetništvo i uspostavlja centralno (državno-javno) upravljanje ekonomijom od strane mreže državnih birokrata. Istorijski gledano, kroz primjere socijalističkih zemalja Sovjetskog Saveza i Istočne Evrope, ovaj oblik organizovanja države se nije pokazao efikasnim. Izuzetak je Kina, u zadnje vrijeme, koja daje pozitivne ekonomske i društvene rezultate i teži da postane vodeća sila svijeta.
Dakle, rezultati funkcionisanja ovih državnih oblika mogu biti različiti. One (države) mogu biti od izrazito siromašnih do najbogatijih zemalja svijeta. Teško je bilo koji oblik ovog državnog ustrojstva vezati za stanje siromaštva ili bogatstva države. Tako npr. razvojne ili socijaldemokratske zemlje (tako se deklarišu) mogu biti siromašne (koje imaju državni aparat koji nije efikasan), ali i bogate države (koje imaju državni aparat koji je efikasan).
Nekim državama, u određenom vremenskom (istorijskom) periodu zbog prirodnih, komparativnih i razvojnih uslova, više odgovara jedan oblik ustrojstva države u odnosu na drugi. Generalno gledano „minimalna“ i kolektivna država, koje kroz efikasno upravljanje stvaraju povoljne uslove, prethode razvojnoj i socijaldemokratskoj državi, koje ipak moraju posjedovati određene razvojne preduslove.
Tako i našoj državi (RS i BiH), u odnosu na druge oblike državnog ustrojstva, u ovom trenutku najviše odgovara „minimalne“ države. Kao što je već rečeno, „minimalna“ država podrazumijeva njenu osnovnu ulogu (sa policijom, sudstvom i vojskom), privatno vlasništvo u privredi i uslužnim društvenim djelatnostima (prosvjeta i zdravstvo) i slobodno tržište (liberalna ekonomija). To podrazumijeva nastavak privatizacije u svim segmentima privrednog i društvenog života države. „Minimalna država“ će onemogućiti partijski etatizam i birokratizam a podstaći privatnu inicijativu i inventivnost. „Minimalna“ država znači stvoriti i imati efikasnu privredu koja stvara i održava jake: policiju, vojsku i sudstvo. „Minimalna država“ će pročistiti društveni i ekonomski sistem i stvoriti navike i uslove za njegovo efikasno funkcionisanje.