Kada se davne 1579. godine, 11. dana meseca oktobra u porodici Nenadić, u selu Sokolovići, nadomak Ruda u Republici Srpskoj rodio mali Bajica, niko nije ni slutio šta ga čeka. Još manje su slutili da će upravo Bajo Nenadić biti nadaleko poznat i da će njegova životna priča ni manje ni više proslaviti Ivu Andrića ili je, zapravo Ivo ANdrić proslavio Mehmed pašu.
Bajo Nenadić se kao dečak školovao u srpskom manastiru Mileševa, da bi sa nepunih 15 godina bio surovo otrgnut od roditelja, ali i od svoje, pravoslavne vere. Sudbina ga je vodila drugim putem. Čini se da su Turci prepoznali sve kvalitete malog Bajice, te ga ubrzo proglašavaju beglerbegom Rumelije, a već 1565. godine, Mehmed paša Sokolović, kako je bilo novo ime Bajice Nenadića, postaje veliki vezir turskog sultana Sulejmana I. On je, jedan od retkih vezira koji je ostao na ovoj poziciji u doba vladavine čak trojice turskih sultana.
Pored toga što je ostao čuven kao turski veliki vezir, Mehmed paša Sokolović nije zaboravio svoju otadžbinu. U pravoslavnom svetu je ostao upamćen po mnogim svojim zadužbinama, od kojih je najčuvenija sigurno ” ćuprija na Drini ” u Višegradu.
Most na Drini
Priču o mostu na Drini, u Višegradu, današnja teritorija Republike Srpske je izgrađen u drugoj polovini 16. veka, i to u periodu između 1571. do 1577. godine. Upravo put koji je vodio kroz Višegrad je bio važna tačka na takozvanoj Carigradskoj džadi, putu koji je spajao tadašnju Bosnu sa turskim Carigradom.
Opis gradnje ovog mosta, kao i događaja koji su je pratili je savršeno opisao Ivo Andrić, koji je upravo za roman ” Na Drini ćuprija ” dobio i Nobelovu nagradu za književnost. Pored toga što je opisao gradnju samog mosta, Ivo Andrić je u svom delu dao prikaz i čitave bosanske kasabe i brojne događaje koji je istorija zabeležila, a vezani su za gradnju ovog mosta.
Istorijski podaci beleže da je most na Drini u Višegradu obnavljan nekoliko puta, ali danas se, nažalost smatra jednim od najugroženijih spomenika u ovoj oblasti, prvenstveno zahvaljujuću nezakonitom radu obližnje hidroelektrane.
Posebna zanimljivost vezana za ovaj most, koji je simbol ne samo Višegrada, već i čitave Bosne jeste kamen od koga je građen.
Ostale zadužbine Mehmed paše Sokolovića
Iako je most na Drini najčuvenija zadužbina Mehmed paše Sokolovića, ne možemo ne pomenuti i još neke.
Smatra se da je podigao još nekoliko mostova, ali se ne zna pouzdano koji su to. Pouzdano se zna samo za već pomenuti most u Višegradu, kao i Vezirov most u današnjoj Podgorici, te trebinjski, Arslanagića most, ali i sarajevsku Kozju ćupriju, kao i most na reci Žepi, na mestu gde se uliva u Drinu.
Na beogradskoj tvrđavi, Kalemegdanu i danas postoji česma za koju se veruje da ju je podigao upravo Mehmed paša Sokolović.
Zanimljivosti u okolini ćuprije na Drini
Čini se da je Višegrad postao nadaleko poznat upravo po mostu na Drini. A Višegrad je, zapravo strateški bio vrlo važno mesto u doba kada su ovim područjem vladali turski osvajači. Zato se posebna pažnja obraćala na ovu varoš, smeštenu u kotlini prelepe reke Drine.
Na oko 300 metara nadmorske visine iznad Višegrada ponosno stoji brdo Bikavac, u čijem podnožju se nalazi i stadion fudbalskog kluba ” Drina “.
U neposrednoj blizini Višegrada i mosta na Drini, na obližnjoj reci Rzav se nalazi jedan od najčuvenijih manastira Dobrobosanske mitropolije Srpske Pravoslavne Crkve, manastir Dobrun. Ova svetinja spada u najstarije pravoslavne manastire na području čitave teritorije nekadašnje Bosne i Hercegovine. Posebno je zanimljivo što je 2004. godine upravo iznad porte manastira Dobrun postavljen spomenik čuvenom srpskom ustaniku, Karađorđu.
Na svega 25 kilometara udaljenosti od mosta na Drini u Višegradu je i čuveni park prirode ” Šargan – Mokra Gora “.