Broj učenika u osnovnim školama je, u odnosu na prošlu godinu, u Federaciji BiH manji za 3.438 i iznosi 169.775. Najveći pad zabilježen je u Tuzlanskom, Zeničko-dobojskom i Unsko-sanskom kantonu. Jedini kanton koji ima povećanje broja upisanih učenika je Bosansko-podrinjski kanton i to za 11 učenika, svi ostali su imali smanjenje.
Broj učenika u srednjim školama u Federaciji BiH je u odnosu na prošlu godinu veći za 391 i iznosi 70.415. Ipak, stanje između kantona varira. Četiri kantona su imala povećanje broja upisanih učenika, posebno Srednje-bosanski kanton i to za čak 729, ali su kantoni poput Unsko-sanskog imali značajno smanjenje.
“Preliminarno, Unsko-sanski kanton doživljava demografsku kataklizmu, prema podacima o upisanim učenicima”, komentarisao je podatke Federalnog zavoda za statistiku ekonomista Faruk Hadžić, navodeći kako jedan od prvih prioriteta nove vlasti u BiH treba biti donošenje Strategije demografskog razvoja, kako bi se ovi negativni trendovi usporili, a kasnije okrenuli i u pozitivnom smjeru.
Ni podaci za Republiku Srpsku nisu bolji. Naime, u najnovijoj publikaciji “Ovo je Republika Srpska”, navodi se da je prosječan broj osnovaca u odjeljenju 17, dok je taj prosjek u zemljama Evropske unije od 25 do 30 učenika.
Kako je navedeno u publikaciji, prošle godine je osnovne škole u Srpskoj pohađalo 85.533 osnovca – na početku školske 2021/2022. godine u odnosu na 2020/2021. godinu, broj učenika u osnovnim školama manji za 1.241 ili 1,4%, broj odjeljenja manji je za devet, a broj nastavnika manji je za 22.
Broj škola u Srpskoj za pet godina smanjen je za 23, broj odjeljenja za čak 81, dok je broj učenika istovremeno manji za 5.837.
Kada je riječ o srednjim školama, na početku školske 2021/2022. godine, upisano je 35 615 učenika, što je u odnosu na 2020/2021. godinu manje za 2,2%. Poređenja radi, u školskoj 2017/2018 godini u srednje škole je upisano 39 831 učenika.
PRONATALNE MJERE KOJE TO NISU
Razlozi ovakvog stanja su mnogobrojni i višeslojni i svakako ne treba zaboraviti činjenicu da je pravo na slobodno rađanje u temeljima svake savremene civilizacije.
Međutim, svi demografski stručnjaci se slažu da postoje mnoge oblasti u kojima država i institucije mogu djelovati, ako žele i znaju.
A našima, izgleda, nedostaje i želje i znanja.
Naime, kako je pokazao revizorski izvještaj, mjere koje su u RS donesene prethodnih godina, u cilju podsticanja rađanja i održivog demografskog razvoja, donosene su ad hoc, bez cilja, svrhe i prijeko potrebne analize.
Tako 30 mjera, koliko ih trenutno provode iz različitih oblasti, a koje imaju direktan ili indirektan pronatalitetni karakter, navode revizori, nisu sistematizovane ni u jednom zvaničnom dokumentu, dok neke, iako se realizuju u kontinuitetu od skoro 15 godina, još uvijek nisu adekvatno formalizovane, a dio njih se provodi na osnovu usmene odluke ministra.
Poražavajuća je i činjenica da su predstavnici nadležnih institucija obuhvaćenih revizijom izjavili da ne znaju, niti je po njihovim saznanjima rađena analiza od strane nadležnih institucija koja sadrži podatak koliko RS na godišnjem nivou izdvaja budžetskih/javnih sredstava za provođenje identifikovanih mjera koje imaju pronatalitetni karakter. Do tih podataka došli su revizori – na godišnjem nivou izdvaja se oko 190 miliona KM, od čega je oko 80 odsto finansirano iz sredstava prikupljenih u sistemu obaveznih doprinosa.
Tako imamo situaciju da, iako su se u posljednje četiri godine za mjere pronatalitetne politike povećala finansijska sredstva, izdvojeno je skoro 940 miliona maraka, istovremeno su se prava korisnika smanjila!
Kako je u revizorkom izvještaju navedeno, u periodu 2002-2020. godina, samo po osnovu negativnog prirodnog priraštaja Republika Srpska je izgubila preko 75.000 stanovnika i trenutno joj nedostaje oko 7.200 ili oko 43% djece za zamjenu generacija na godišnjem nivou.
ŠTA SLIJEDI?
Ova jako važna i kompleksna tema koja je na prostorima Balkana prisutna već godinama, nažalost još uvijek nije zavrijedila nikakvu pažnju donosioca odluka.
Jer manje đaka i studenata, za pet-deset godina znači i puno manje radne snage nego što je trenutno imamo, a to za sobom povlači otežano funkcionisanja privrede. S druge strane, broj penzionera će se u istom tom periodu značajno povećati, a to automatski znači i više izdvajanja novca za penzije.
U isto vrijeme, demografi upozoravaju da je trenutna demografska slika još i dobra, šta nas čeka u narednih par godina, kada počne uzimati danak i masovni odlazak mlađeg stanovništva.
Takođe, uvjereni su i da ćemo teško dostići brojku novorođenih iz 2017. godine, jer je trenutno prosječna starost majke koja rađa prvo dijete 26 godina, tačnije godište rođenja te majke je 1992., dok u periodu pred nama primat rađanja djece preuzimaju ratne generacije, kojih je mnogo manje.
A da je situacija već prilično dramatična govori i najnoviji izvještaj Agencije za statistiku BiH – trenutno je više od polovine ukupnog broja stanovnika naše zemlje radno neaktivno.