Kantonalni sud u Sarajevu je, na prijedlog Kantonalnog tužilaštvu, načelniku opštine Trnovo (FBiH) odredio jednomjesečni pritvor zbog opasnosnosti od uticaja na svjedoke, prikrivanja dokaza, zbog opasnosti od ponavljanja krivičnog djela i zbog opanosti da bi njegovim boravkom na slobodi došlo do uznemirenja javnosti. On se sa još nekoliko osoba u predmetu “Incitat” sumnjiči za sistemsku korupciju i pranje novca. Vjeruje se da su mijenjanjem regulacionih planova u korist investitora nezakonito stekli imovinsku korist u iznosu od 3.000.000KM.
I dok se osumnjičeni spremaju za odbranu, a tužilaštvo prikuplja dokaze u odbranu aktuelnog načelnika stala su boračka udruženja. Svih šest koliko ih djeluje na području opštine Trnovo koja prema popisu iz 2013. godine ima manje od 3.000 stanovnika.
“Ibro Berilo, koji može biti uzor svim drugima koji obnašaju ovu poziciju, po svim osnovama izložen je torturi koju sprovode oni koji zbog svoje pohlepe ne biraju sredstva i način da mu naude. Veoma niskim udarcima pokušavaju ukaljati ime po dobro nadaleko poznatog prvog čovjeka Općine Trnovo”, navodi se u saopštenju koje potpisuju Koordinacija boračkih udruženja Općine Trnovo, Organizacija porodica šehida i poginulih boraca Općine Trnovo, Udruženje RVI Općine Trnovo, Udruženje JOB “Unija Veterana”, Udruženje PL Općine Trnovo, Udruženje 1. Bošnjačka BB, te Udruženje boraca Stanice javne bezbjednosti Veterani policije Trnovo.
Svih šest boračkih udruženja pružilo je podršku načelniku opštine Trnovo (FBiH) Ibri Berilu bezrezervno vjerujući u njegovu nevinost. Zanimljivo je kako se sva udruženja nalaze na budžetu, a u tekućim rashodima opštine za 2024. planirano je da tim udruženjima bude isplaćeno od 5.000KM do 20.000KM, ukupno 70.000KM.
S druge strane transfer za kulturu i sport je po 30.000KM, ukupno 60.000KM što je značajno manje nego što opština daje za rad udruženja
Profesorica sociologije Smiljana Vovna za Buku kaže da su boračka udruženja interesne grupe koje svoje potrebe zadovoljavaju kroz finansiranje iz budžeta većinom, ali i iz donacija određenih pojedinaca ili kompanija. Iz toga, dodaje Vovna, a priori proizilazi da njihov opstanak i funkcionisanje zavisi direktno od politike, tj. onih stranaka koje su na vlasti.
“Bez obzira o kome se radi oni će svjesno ili latentno dati podršku onima od kojih zavise bez obzira o čemu se radi. Osobe koje su osumnjičene po pravnoj regulativi se smatraju nevinim dok se ne dokaže suprotno ali unaprijed nekoga “braniti” ili proglašavati nevinim bez sudskog epiloga ima drugu pozadinu a to je korist bila ona finasijska ili neka druga“, kaže Vovna.
Smatra da je postojanje velikog broja boračkih udruženja veliki problem u bh. društvu, te da svi oni crpe privilegije od onih od kojih direktno zavise bez obzira na njihovu retoriku da su samostalni i nezavisni.
“Samo istupanje na strani odbrane onih koji su osumničeni za krimnal govori tome u prilog.Budžet je žila kukavica koja diriguje i usmjerava finkcionisanje ovakvih udruženja tako da je za očekivati i ovakve reakcije. Nažalost umjesto da je suprotno, da oni koji su se borili za BiH kritikuju i rade sve na funkcionisanju države na temeljima prava, stavljaju se na raspolaganje zaštite kriminala, korupcije i svega onoga za šta čestiti borci armije BiH nisu dali svoje živote“, upozorava Vovna.
Direktorica Centra za istraživačko novinarstvo u BiH Leila Bičakčić u izjavi za Buku kaže kako su boračka udruženja uvijek bila produžena ruka vladajućih političkih struktura, jer su alat političkih partija za konsolidovanje izbornih glasova.
„Finansiranje boračkih udruženja iz budžeta je stalna kategorija, a da se nikad nisu uspostavili mehanizmi kontrole i monitoring takvih budžetskih izdvajanja. Imali smo takve primjere u svim dijelovima BiH. Pomenuću primjer davanja parking prostora u Sarajevu boračkim udruženjima na upravljanje, koji su ubirali prihode ove vrlo komercijalne aktivnosti bez ikakvog izvještaja o učinku“, govori Bičakčić.
Pojašnjava da već godinama parkingom na Bjelašnici upravljaju boračka udruženja.
„Mislim da ta simbioza i značajna finansijska korist koja je produkt takve simbioze, dovoljno govore u prilog podršci. Pri tom, niko nema problem sa finansiranjem udruženja od važnosti za državu (ili neki administrativni nivo unutar države), ali mora postojati jasan i transparentan sistem koji će upravljati novcem namijenjenim ovakvim udruženjima: za koje aktivnosti, kakve rezultate postižu takva udruženja, te kako se planira (i u koju svrhu) nastavak finansiranja“, upozorava Bičakčić.
No, te kontrole nema, a aktivnosti udruženja često su okrenuta ka praćenju politika i narativa vladajućih stranaka od kojih zavise. Zato bi se oblast finansiranja boračkih udruženja trebača urediti i staviti pod kontrolu.
„Sve drugo je partikularni interes određenih centara moci, koji dijeljenjem budžetskog novca ostvaruju korist – bila ona lična, finansijska, ili politička, kroz kupovinu političke podrške. Što se tiče podrške koju pružaju osumnjičenima za korupciju, to je očekivano. Dok god postoji mogućnost (ne)transparentnog finansiranja koje odobravaju funkcioneri po diskrecionim ovlaštenjima, imaćemo ovakvu podršku onih koji imaju benefit takvog finansiranja. S druge strane, imamo generalno nizak nivo svijesti među građanima i građankama o odgovornosti javnih zvaničnika, pa se i osuda koruptivnih dijela svodi na – šta ima veze, nek’ je moj pa nek’ je I korumpiran”, dodaje Bičakčić.
Urednik Balkanske istraživačke mreže Semir Mujkić za Buku kaže da je jasno da uhapšeni načelnik i predsjednici boračkih udruženja imaju dobre odnose i da odatle i dolazi podrška.
„U suštini nema ništa pogrešno u političkoj podršci zvaničnicima ali u ovom slučaju sama boračka udruženja gube svoj kredibilitet sa bezrezervnom podrškom u trenutku kada postoji sumnja u korupciju načelnika. Oni su otišli još dalje pa optužili tužioce da bez razloga napadaju načelnika. Bilo bi bolje da boračka udruženja podrže tužioce, procesuiranje korupcije i vladavinu zakona od pojedinačnih zvaničnika“, kaže Mujkić.
Upitan da li je normalno da udruženja brane funkcionere osumnjičene za korupciju, odgovara da je u BiH dosta uobičajno da boračka udruženja podržavaju određene političare a kritikuju druge na osnovu veza koje imaju sa njima umjesto da to rade na osnovu programa i obećanja šta će uraditi za borce.
„Ponekad privatni interesi predsjednika udruženja imaju važniju ulogu u odlučivanju nego interesi svih boraca“, primjećuje Mujkić.
Tražeći vezu između novca koji dobijaju iz budžeta i podršku načelniku ne može, a da se ne zapitamo da li bi Berilo dobio svesrdnu podršku boraca.
„Udruženja novac iz budžeta dobijaju od gotovo svih načelnika u BiH tako da u tom dijelu vjerovatno ne bi bilo neke razlike ko je načelnik. Moguće da iznosi ne bi bili isti ili neki drugi načini podrške načelnika u nadi za glasove pa vjerovatno tu trebamo tražiti razloge ovakve bezrezervne podrške“, dodaje Mujkić.
Boračka udruženja u svom saopštenju idu toliko daleko da se Berilo zahvaljuju što on postoji. Idealiziranje osumnjičene osobe bez imalo povjerenja u rad tužilačkih institucija samo potvrđuje jaku vezi između udruženja i njihovih finansijera. Bosna i Hercegovina je među prvim državama Evrope po korupciji, a građanima se borba protiv najvećeg neprijatelja demokratije izgleda nimalo ne sviđa. Berilu je podršku pružila i predsjedavajuća Općinskog vijeća Amina Dedić.