Od akcize na naftu i naftne prerađevine i putarinu Bosna i Hercegovina je u prvom kvartalu ove godine zaradila 281.790.677 KM.
Podsjećamo, po litru goriva koje se proda na tržištu u BiH trenutno se plaća akciza (visina zavisi od vrste naftnog derivata, od 0,30 do 0,45 KM po litru), te dvije putarine.
Prva je putarina za održavanje puteva (0,15 KM po litru derivata), a druga je putarina za izgradnju auto-puteva i rekonstrukciju drugih puteva (0,25 KM po litru derivata).
Iz Uprave za indirektno oporezivanje BiH (UIO BiH) rekli su za Nezavisne novine da je od dvije putarine tokom tri mjeseca ove godine prihodovano 158.344.960 KM.
-Kad je u pitanju raspodjela prihoda od putarina u 2024. godini, oni su se dijelili na dva načina. Od ukupno prikupljene putarine u iznosu od 158,3 miliona KM, prvi dio je putarina za izgradnju puteva i taj dio je iznosio 59,3 miliona KM. Ova sredstva su raspoređena sa svim ostalim prihodima od indirektnih poreza, dakle prema koeficijentima koje na kvartalnom nivou usvaja Upravni odbor UIO (koeficijenti za treći kvartal 2023. godine koje je usvojio Upravni odbor UIO: Federacija BiH – 62,01 odsto, Republika Srpska – 34,44 odsto i Brčko distrikt – 3,55 odsto). Drugi dio je putarina za izgradnju auto-puteva i izgradnju i rekonstrukciju ostalih puteva, a raspoređena je po posebnim koeficijentima i to na način da je FBiH pripalo 59 procenata, RS 39 i Brčko distriktu dva procenta. Ostatak predstavlja rezervu na posebnom podračunu jedinstvenog računa za poravnanje kada Upravni odbor usvoji konačan akt o raspodjeli ovih sredstava – naveli su iz UIO BiH.
Akcize
Sa druge strane, UIO je u 2024. godini prikupio i prihode po osnovu akciza na naftu i naftne derivate, u ukupnom iznosu od 123.445.717 KM.
–Ovi prihodi su raspoređeni korisnicima sa svim ostalim prihodima od indirektnih poreza, dakle prema koeficijentima koje na kvartalnom nivou usvaja Upravni odbor UIO (treći kvartal 2023. godine, koje je usvojio Upravni odbor UIO: FBiH 62,01 odszo, RS 34,44 odsto i Brčko 3,55 odsto) – navodi se u podacima UIO BiH.
Ukupan iznos prikupljene putarine za održavanje puteva od 2006. do 31. marta ove godine je tri milijarde i 748 miliona KM.
Ukupan iznos prikupljene putarine za izgradnju auto-puteva i rekonstrukciju ostalih od 2009. do 31. marta ove godine je tri milijarde i 527 miliona KM.
-Od akciza je od 2006. do 31. marta ove godine ukupno prikupljeno osam milijardi i 548 miliona KM – piše u podacima.
Ovo znači da je BiH od nafte do sada ukupno prihodovala skoro 16 milijardi KM, tačnije 15,823 milijarde KM.
„Jedini efekat viša cijena goriva“
Ekonomista Igor Gavran kaže da je, nažalost, jedini nesporan i trenutan efekat svih ovih akciza viša cijena goriva, viši troškovi poslovanja i života, više cijene brojnih drugih proizvoda i usluga i posljedično negativni efekti na ekonomiju.
-Pozitivni efekti su minimalni i opravdano se zapitati gdje su uopšte sva ta sredstva utrošena, ako već vidimo da se izgradnja auto-puteva odvija beskonačno sporo i neefikasno, a da se uglavnom finansira iz kredita. Logično je bilo da ako država odluči graditi put iz kredita, onda barem akcize drži na nižem nivou i time ostvari brojne pozitivne efekte na ekonomiju zbog niže cijene goriva. To bi opet olakšalo vraćanje tih kredita u budućnosti. Ili da odabere model koncesija, gdje nema ni duga ni potrebe za visokim akcizama. Visoke akcize su jedino smislene ako se iz tih sredstava primarno grade putevi, što kod nas nije slučaj – naveo je Gavran.
Siniša Pepić, doktor ekonomske diplomatije, ističe da prihodi od akciza i putarina predstavljaju stabilan izvor javnih prihoda zahvaljujući stalnoj potrošnji goriva.
-Međutim, ključno je pitanje efikasnost u trošenju tih sredstava. Ukoliko se većina sredstava za izgradnju auto-puteva pribavlja kreditima, to može ukazivati na nekoliko izazova. Prvo, postoji mogućnost nedovoljne transparentnosti u usmjeravanju prikupljenih sredstava prema planiranim projektima, što može dovesti do zloupotreba. Drugo, sredstva od akciza i putarina možda nisu dovoljna za pokrivanje svih troškova velikih infrastrukturnih projekata, pa se krediti koriste kao dodatak. Treće, država može preferirati kreditna sredstva zbog povoljnih uslova finansiranja ili radi raspodjele fiskalnog opterećenja tokom vremena – naglasio je Pepić.