Ovim redoslijedom Dodik je krenuo u politički obračun sa svima koji mu nisu po volji, a koje su označeni kao "ključni problem" Republike Srpske.
Prethodno napisano bilo bi kratak sažetak opisa djelovanja političkog vrha Republike Srpske unazad nekoliko mjeseci. I ništa se ne prepušta slučaju.
Pa krenimo redom.
Priča 1. Agencija za lijekove RS
Podsjetimo, prvo su vlasti Republike Srpske krenule u obračun sa Agencijom za lijekov ei medicinska sredstva BiH. Narodna skupština Republike Srpske na sjednici održanoj 20. oktobra prošle godine usvojen je Zakon o lijekovima i medicinskim sredstvima koji predviđa osnivanje Agencije za lijekove Republike Srpske. Nedavnim izmjenama Zakona o Republičkoj upravi, što će omogućiti da se u institucije vlasti Republike Srpske uvrsti i pomenuta Republička agencija. Podsjetimo, potez usvajanja Zakona o lijekovima i medicinskim sredstvima Republike Srpske je ranije izazvao oštru reakciju domaćih i međunarodnih zvaničnika.
Reakcije su pristizale i juče, a u onoj najglasnijoj upozoreno je da se radi o čistom hazarderstvu, koje može uticati na zdravlje i dobrobit građana Republike Srpske
Iz OHR-a su naime naglasili da Republika Srpska “podriva Agenciju za lijekove i medicinska sredstva BiH, unutrašnje tržište BiH, ispunjavanje međunarodnih obaveza BiH koje proizlaze iz međunarodnih konvencija i obaveza koje se odnose na pridruživanje EU”.
“Nadalje, provođenje ovog zakona može dovesti do nestašice ili nepostojanja mogućnosti izbora farmaceutskih i medicinskih sredstava u RS, čime bi se ugrozilo zdravlje i dobrobit građana RS. Potrebno je razjasniti ovu situaciju prije nego što se građani kojima je potrebno liječenje farmaceutskim sredstvima nađu u nezavidnoj situaciji”, zaključeno je u izjavi iz Ureda visokog predstavnika u BiH.
Politički vrtlog oko Agencije za lijekove i medicinska sredstva RS uskomešao se nakon što je Agencija za lijekove i medicinska sredstva BiH u septembru prošle godine utvrdila da firma “TGT Tehnogas” iz Laktaša, koja snabdijeva klinički centar RS-a kisikom, nema dozvole za taj posao.
Nakon što se pokrenuta priča o spornoj nabavci kiseonika u Univerzitetskom kliničkom centru Republike Srpske, Buka portal otkrio je nove podatke o tome da su sve bolnice u RS nabavljale kiseonik za medicinske potrebe od neovlaštenih kompanija za promet ovim lijekom.
Da situacija bude još gora, dio bolnica je nedvosmisleno kupovao tehnički kiseonik i koristio ga za liječenje pacijenata. Bar tako piše u specifikacijama naručene robe koja se nalazi u tenderskoj dokumentaciji, gdje nigdje nije navedeno da je to medicinski kiseonik, odnosno da je to kiseonik koji je registrovan za korištenje kao lijek.
U Republici Srpskoj su bolnicama kiseonik isporučivale četiri firme.
Usvajanje zakona o lijekovima i medicinskim sredstvima RS a onda i Agencije za lijekove RS prvi je potez iz cijelog seta zakona kojima Milorad Dodik planira izuzeti neke nadležnosti BiH i prenijeti ih na Republiku Srpsku.
Drugi potez očekuje se uskoro – osnivanje Visokog sudskog i tužilačkog savjeta Republike Srpske
Priča druga – VSTS RS
Narodna skupština Republike Srpske trebalo si danas da raspravlja o Nacrtu zakona o Visokom sudskom i tužilačkom savjetu RS. Naime, nacrt zakona je dostavljen predsjedniku Narodne skupštine Nedeljku Čubriloviću sa zahtjevom da bude uvršten u dnevni red današnje sjednice.
Prema predloženom nacrtu, VSTS RS-a treba da ima 11 članova od čega se četiri biraju iz reda sudija, četiri iz reda tužilaca u RS-u, a po jednog člana biraju Vlada, Narodna skupština i Advokatska komora RS.
Drugim riječima, oduzima se nadležnosti VSTS BiH na teritoriji Republike Srpske, a zakon bi trebalo d apočne važiti godinu dana nakon usvajanja. Visoki sudski i tužilački savjet BiH ima nadležnost za imenovanje sudija i tužilaca u sve sudove na državnom, entitetskom, kantonalnom, okružnom, osnovnom i opštinskom nivou u BiH, uključujući Brčko Distrikt, sa izuzetkom ustavnih sudova entiteta BiH. Visoki sudski i tužilački savjet BiH je nezavisna institucija osnovana 2004. godine u skladu sa zakonom usvojenim iste godine u državnom parlamentu. Formiranje je svojom odlukom iz 2002. godine naložio visoki predstavnik u BiH Volfgang Petrič.
I najava usvajanja ovog zakon izazvala je oštre reakcije međunarodne zajednice. Tako je Ambasada SAD-a u BiH pozvala sve lidere da odbiju raspravu o nacrtu Zakona o Visokom sudskom i tužilačkom savjetu Republike Srpske.
"Prijetnje povlačenjem iz državnih institucija i uspostavom paralelnih institucija u entitetu Republika Srpska ometaju stabilnost i napredak Bosne i Hercegovine na štetu svih njenih građana. Pozivamo sve lidere da odbiju radnje, kao što je nacrt zakona o kojem se raspravlja, koje podrivaju ustavni poredak i dozvoljavaju cvjetanje korupcije. Sada je vrijeme da se radi na transparentnosti i odgovornosti koje su potrebne BiH kako bi napredovala", navodi se u odgovoru za Radio Slobodna Evropa iz Ambasade SAD-u BiH.
Evropska komisija saopštila je kako od rukovodstva RS i Narodne skupštine RS očekuje da se suzdrže od bilo kakvog jednostranog koraka i da raspravljaju o bilo kojem pitanju koje izaziva zabrinutost unutar državnih institucija, uključujući Parlament i Savjet ministara.
"Uspostavljanje posebnog entitetskog regulatornog tijela za pravosuđe RS predstavljalo bi kršenje ustavno-pravnog poretka BiH. Usvajanje ovog zakona u RS-u predstavljalo bi neprihvatljivo miješanje u nezavisnost pravosuđa BiH, a rezultiralo bi nazadovanjem zemlje prema evropskim standardima" navedeno je iz Evropske komisije.
Priča treća : NVO strani plaćenici
Posebna sjednica Narodne skupštine Republike Srpske održana je 1. februara, a na njoj je usvojeno ukupno dvanaest zaključaka. Iako je tema sjednice bila politička situacija u BiH u formi zaključaka našle su se stvari koje direktno nemaju veze sa situacijom u BiH. Jedan od takvih zaključaka glasi ovako:
„Narodna skupština RS traži od Vlade RS da u parlamentarnu proceduru uputi zakon o finansiranju nevladinih organizacija.“
Prve reakcije nakon odovg zaključaka bile su da se radi o Dodikovoj odmazdi zbog nametanja američkih sankcija prema njegovoj personi te prema Alternativnoj televiziji, međutim ništa detaljno se o ovom zakonu ne zna.
Komentarišući konkretno ozakonjenje finansiranja nevladinog sektora, Milorad Dodik je izjavio da je najbolje rješenje da NSRS donese zakon o finansiranju subjekata RS iz inostranstva, posebno naglašavajući da je sve po uzoru na SAD.
„Prepisaćemo američki zakon i samo ćemo umjesto SAD napisati RS. Predlažem da sve naše antikoruptivne mjere ispitamo tako što će ova Narodna skupština RS formirati tim, kojim će predsjedavati opozicija, i koji će predložiti nove mjere“, izjavio je Dodik.
Sada je na potezu Vlada Republike Srpske kojoj je skupština zatražila da u parlamentarnu proceduru uputi ovaj Zakon, čije hitne izmjene je 2018.godine zvanično, a 2022. godine nezvanično, zatražio Milorad Dodik. Ovo nije prvi udar na nevladin sektor u Republici Srpskoj a najava donošenja zakon datra još od od 2013. kada se kroz nacrte zakona direktno išlo na to da se sve organizacije, koje se finansiraju stranim sredstvima, obilježe kao strani agenti, a sve u cilju kontrolisanja rada nevladinog sektora. Drugi pokušaj uvođenja Zakona o finansiranju nevladinih organizacija bio je 2015. godine kada se govorilo o usvajanju američkog zakona o nevladinim organizacijama koji je jasno predviđao otvoreno i direktno miješanje u rad nevladinog sektora u Republici Srpskoj
Ministar pravde u Vladi Republike Srpske Anton Kasipović rekao je za Dnevnik BN televizije kako je nevladin sektor nevladin sektor ali da se stvari moraju regulisati.
"Uopšte ne vidim da je dobro na bilo koji način otežavati rad nevladinih organizacija i nikad se ne bih zalagao za to ali svakako da je bitno i da se poslovanje nevladinog sektora uredi zakonom" rekao je on pri tome ne objasnivši na koji to način nevladine organizacije ne posluju u skladu sa zakonom.
Predstavnici nevladinog sektora tvrda da je nevladin sektor najtransparentiji od svih formi organizacija u Republici Srpskoj, te da su za razliku od mnogih javnih institucija, njihovi finansijski izvještaji javni i transparentni.
Ivana Korajćić iz TI BIH kaže za BUKU da Dodik uvijek kada se nalazi pod pritiskom zbog priče o korupciji i umiješanosti u istu, kreće u uspostavljanje kontrole nad onima koji ukazuju na probleme u društvu te da sve ovo više djeluje kao tjeranje inata.
Dejan Lučka iz Banjalučkog centra za ljudska prava napisao je kako pretpostavlja da će to da bude na fonu one mantre „strani plaćenici i domaći izdajnici” to su „strani agenti”.
"Hajde da se tu, onako radi istine, doda i još koja stavka, kada se već toliko toga radi autoritarno i nelegitimno, pa da eto, ako budu definisali udruženja kao „strane agente”, to urade i retroaktivno, ali i da prošire taj pojam i na sve ostale koji to mogu biti i zakon nazovu primjera radi: Zakon o dobijanju novca iz inostranstva. Ovo, pored ostalog, i zato što nevladine organizacije dobijaju procentualno mnogo manje novca iz inostranstva nego neki drugi, poput institucija.Neka u to proširenje zateftere da bilo koja nevladina organizacija, bilo koja javna institucija, bilo koja politička partija i njeni članovi direktno kao predstavnici partije, bilo koje privredno društvo, bilo koje javno preduzeće i bilo koji preduzetnik, kao i bilo koje drugo pravno lice, koje je od 1990. godine do danas primilo novac od stranaca kao donaciju, kao poslovnu transakciju, kao plaćanje, ili kao nešto treće, poput besplatnih puteva ili studijskih putovanja, bude označen upravo kao „strani agent”. E onda bismo imali sjajnu situaciju da bi cijela vlast, opozicija, sve institucije, sudovi, tužilaštva, ogroman broj privrednih društava i političkih partija bili označeni upravo kao strana agentura. Entitet, pa i država, kao strani plaćenik! E to već nešto govori." napisao je Lučka u svojoj reakciji na društvenim mrežama.
Bilo kako bilo, Zakon će po svemu sudeći ići u redovnu parlamentarnu prceduru, a nevladine organzacije ponovo su targetirane od strane vlasti. Svaki glas kritike prema institucijama vlasti treba biti utišan, a istovremeno se sva krivica za beznadežnost situacije u kojoj se nalazimo želi prebaciti na one koji na te probleme ukazuju. To višestruko vrijedi za 2022. godinu – godinu opštih izbora u BiH.