U Republici Srpskoj gotovo svaka osma porodica živi ispod granice siromaštva. U pojedinim opštinama nema nijednog ljekara sa visokom stručnom spremom. U 15 lokalnih zajednica ne postoji nijedna predškolska ustanova. Žene i dalje rade manje, zarađuju manje i teže dolaze do posla.
Ovo su podaci Zavoda za statistiku Republike Srpske, objavljeni povodom 15. maja, Međunarodnog dana porodice. Ovogodišnja globalna tema „Porodično orijentisane politike za održivi razvoj“ postavlja logično pitanje: koliko su porodice u Republici Srpskoj zaista obuhvaćene tim politikama – i da li im one išta znače u svakodnevnom životu?
Siromaštvo: porodični neprijatelj broj jedan
Prema podacima za 2021/2022. godinu, 12,3% domaćinstava u Republici Srpskoj živi ispod relativne linije siromaštva, koja iznosi 528,65 KM mjesečno po članu domaćinstva. Razlike su posebno izražene između gradskih i seoskih sredina: u gradovima je siromašno 9,1% domaćinstava, a u ostalim naseljima čak 14,6%.
Za mnoge porodice to znači izbor između hrane i grijanja, između lijekova i školskog pribora. A kada se život svede na golu borbu za opstanak — sve drugo postaje luksuz.
Zdravstvo bez ljekara
U šest nerazvijenih i izrazito nerazvijenih opština – Vukosavlju, Donjem Žabaru, Istočnom Mostaru, Kupresu, Osmacima i Pelagićevu – tokom 2023. godine nije radio nijedan zdravstveni radnik sa visokom stručnom spremom u javnom zdravstvu.
To znači da porodice u tim krajevima nemaju pristup osnovnim zdravstvenim uslugama. Prevencija, redovne kontrole, brza intervencija – sve to pada u vodu kada najbliži doktor nije ni u opštini.
Obrazovanje koje počinje (i završava) kod kuće
Predškolsko obrazovanje nije samo briga o djeci – to je ključni korak za razvoj njihovih sposobnosti i ravnopravan početak života. Ipak, u radnoj 2024/2025. godini, u 15 opština u Republici Srpskoj nije postojala nijedna predškolska ustanova.
U prevodu: hiljade djece ostaju bez ikakvog ranog obrazovanja, a roditelji bez podrške u usklađivanju porodičnih i radnih obaveza. To je začarani krug koji vodi ka još većim društvenim razlikama.
Radna mjesta daleko od dostojanstva
Ukupna stopa zaposlenosti u 2024. godini iznosila je 44%. Kod muškaraca – 54,6%, kod žena – samo 34%. S druge strane, žene čine većinu među nezaposlenima – 11,4% u poređenju sa 7% kod muškaraca.
Ovi brojevi ne znače samo ekonomski gubitak – oni su i pokazatelj neravnopravnosti, porodičnog pritiska, i dugoročnih posljedica po demografsku i socijalnu stabilnost.
Porodica kao politička fraza ili razvojna osnova?
Porodica se često pominje u govoru političara, u kampanjama, u prazničnim čestitkama. Ali podaci pokazuju da su sistemska podrška, javne politike i ulaganja u porodicu još uvijek nedovoljni.
Međunarodni dan porodice nije samo datum u kalendaru — to je podsjetnik da bez zdravih, sigurnih i obrazovanih porodica, nema ni održivog društva.