Prema istorijskim podacima krajem 19. vijeka, prostor opštine Prnjavor, tada rijetko naseljen, nastanjuje stanovništvo iz istočne i centralne Evrope. Posredstvom masovnih migracija, a zahvaljujući politici Austrougarske, opština Prnjavor poprima fizionomiju multietničkog prostora. Krajem 20. vijeka na području ove opštine bilo je nastanjeno oko 20 različitih etničkih grupa, pa je Prnjavor s pravom bio prozvan “Mala Evropa”. Ovaj naziv s ponosom nosi i danas.
Pripadnici najbrojnijih nacionalnosti su u Prnjavoru su Romi, Ukrajinci, Česi i Italijani, ali također, u okolici grada ima i zajednica Poljaka, Slovenaca, Albanaca, Jevreja i Mađara.
Italijani: Doseljavanje Italijana počelo je 1881.godine u selima Palačkovci, Ilova, Babanovci i Štrpci, da bi se kasnije u većoj mjeri koncentrisali u Štivoru. Osnovno zanimanje im je bila poljoprivreda, prvenstveno ratarstvo i voćarstvo, odnosno gajenje vinove loze, proizvodnja grožđa i vina. Danas oko 800 pripadnika ove nacionalne manjine svoj identitet ispoljava kroz djelovanje Udruženja Italijana Štivor, nastalo 2002. godine spajanjem Udruženja građana “Udružene porodice Štivor” i Kluba “Trentini”.
Česi: Češka nacionalna zajednica na području opštine Prnjavor nije brojna. Čine je uglavnom ljudi u zrelim godinama, ali vedrog duga i istrajni u namjeri da, pjesmom i pripovijedanjima, novim naraštajima očuvaju tradiciju i običaje. Djeluju kroz rad KUD-a “Češka beseda”. U Prnjavor su se doselili 1895. godine, na područje Maćinog brda. Vjeruje se da su prvi donijeli krompir u BiH.
Poljaci: Poljaci se na područje bivšeg prnjavorskog sreza doseljavaju 1892. godine. Tu se zadržavaju do polovine 20 vijeka, kada iz matične zemlje dobijaju poziv da se vrate na stara ognjišta. Ostalo je zapisano da su odlazeći govorili: “Mi smo ljudi sa dva srca – jedno nam je u Poljskoj, a drugo u raspjevanoj Bosni”. Po povratku u pradomovinu najveći broj ih se naselio u Boleslavjec sa kojim je Prnjavor potpisao i povelju o bratimljenju. Kada se govori o tradiciji i običajima poljske narodne igre- polka ili mazurka naišle su na dobar prijem i kod domaćeg stanovništva.
Romi: Romi su se u Prnjavor počeli doseljavati prije oko 300 godina. Prema podacima, 50-tih godina prošlog vijeka na ovom području bilo je oko 300 porodica, dok je danas taj broj daleko manji. Svoju tradiciju njeguju kroz rad Udruženja Roma Prnjavor i “Romska djevojka”, koji ukupno imaju 98 članova.
‘Mala Evropa’ kao primjer drugim gradovima
Grad Prnjavor je jedinstven primjer kako grad zadovoljava potrebe nacionalnih manjina.
Predstavnica Evropske komisije protiv rasizma i netolerancije (ECRI) Savjeta Evrope iz Njemačke Barbara Džon potvrdila je kako su nacionalne manjine u Prnjavoru integrisane u zajednicu, za razliku od drugih mjesta gdje žive na marginama društva.
Nacionalne manjine na području opštine Prnjavor homogenizovane su sa lokalnim stanovništvom, sa kojim dijele istu sudbinu i prava. U administraciji opštine Prnjavor od oko 140 zaposlenih skoro 10 odsto su iz reda nacionalnih manjina a ispoštovan je i važeći zakonski propis da najmanje jedan odbornik u Skupštini opštine bude priapnik nacionalnih manjina.
Udruženje nacionalnim manjina u Prnjavoru snažno se zalažu za očuvanje autentičnosti i izvornosti tradicije i običaja brojnih nacionalnih manjina, kroz organizovanje smotri folklora, revije narodnih nošnji, projekcije filmova nacionalnih manjina…
Poseban interes za obrazovanje
Nacionalne manjine su posebno zainteresovane za obrazovanje, jer na taj način nastoje sačuvati svoju kulturnu baštinu u BiH.
Akcioni plan, sukladno Zakonu o zaštiti prava pripadnika nacionalnih manjina, navodi sljedeće: “Nezavisno o broju pripadnika nacionalne manjine, entiteti i kantoni obvezni su osigurati da pripadnici nacionalne manjine, ako to zahtijevaju, mogu imati osigurano izučavanje materinskoga jezika, književnosti, istprije i kulture na jeziku manjine kojoj pripadaju, u vidu dodatne nastave”.
Djeca ukrajinskoga porijkla, druge nacionalne manjine po brojnosti u Prnjavoru, imaju mogućnost pohađati časove ukrajinskoga jezika u dvije osnovne škole. Ti su sati važni za zajednice koje teže čuvaju svoje kulturne baštine. Problem u Prnjavoru danas je u tomu sto se veliki broj djece , pripadnika nacionalnih manjina, zeli asimilirati s ostalom školskom djecom, i time odabiru da budu manje primjećeni.
Nažalost, situacija u Prnjavoru nije odraz stvarne situacije u ostatku države. Postojeći se nastavni planovi i programi nisu mijenjali, kako bi mogli uključili i istoriju, književnost i kulturološki identitet nacionalnih manjina, a da ne pominjemo organizovanje dodatne nastave iz maternjeg jezika svojim učenicima.
Tekst preuzet sa portala www.manjine.ba