Prije 75 godina Jugoslavija je gradila ono što danas djeluje nezamislivo – čak i uz svu savremenu mehanizaciju
27. jula 1950. godine, tačno pet godina nakon završetka Drugog svjetskog rata, u saobraćaj je pušten put Beograd–Zagreb, dug 400 kilometara, poznatiji kao “Auto-put bratstva i jedinstva”.
Bio je to infrastrukturni i ideološki poduhvat bez presedana u tadašnjoj Jugoslaviji, koji nije samo povezivao dva najveća grada Federativne Narodne Republike Jugoslavije, već je simbolizirao obnovu, ujedinjenje i novu epohu zajedništva jugoslovenskih naroda.
Prvi pravi auto-put u Jugoslaviji
“Auto-put bratstva i jedinstva” bio je prvi moderni put takvog tipa u zemlji, s ciljem da olakša kretanje ljudi i roba, ali i da posluži kao simbol državne snage i socijalističkog entuzijazma. Izgradnja puta bila je organizovana u duhu poratne obnove – ne kao državni građevinski projekat u današnjem smislu, već kao masovna društvena akcija u kojoj su glavnu ulogu imale omladinske radne brigade.
Put je rađen isključivo ručno (Foto: Wikipedia)
Na njegovoj izgradnji radilo je više od 200.000 mladih ljudi iz svih republika i pokrajina tadašnje Jugoslavije, uključujući i veliki broj omladinaca iz Bosne i Hercegovine, koji su mjesecima spavali u šatorima, jeli iz vojničkih kazana i lopatama kopali trasu kroz šume, polja i brda.
Koliko je trajala izgradnja?
Izgradnja ove dionice puta trajala je manje od godinu dana – prema arhivskim podacima, glavni radovi su započeli u jesen 1949. godine, a već 27. jula 1950. godine put je svečano pušten u promet. Iako skromno uređen po tadašnjim standardima (u početku bez asfaltne podloge, s jednom trakom u svakom smjeru), ovaj put bio je revolucionaran u jugoslovenskom saobraćaju.
Dijelovi puta postoje i danas (Foto: Wikipedia)
Tačna novčana vrijednost izgradnje nije zvanično precizirana u tadašnjim izvorima, djelimično i zbog toga što je najveći dio radne snage bio dobrovoljan. No, dostupne procjene govore da je ukupna vrijednost materijala, logistike, opreme i koordinacije premašila nekoliko milijardi dinara tadašnje vrijednosti, što bi danas iznosilo desetine miliona eura. Međutim, najvrednija “valuta” u ovom projektu bila je radna snaga omladine, koja je svoj trud smatrala doprinosom izgradnji bolje budućnosti.
Put ideologije i asfalta
Naziv “Auto-put bratstva i jedinstva” nije bio slučajan. On je, uz praktičnu funkciju, nosio i snažnu simboliku – povezivanje naroda koji su tek izašli iz krvavog rata i stvaranje osjećaja zajedništva unutar nove socijalističke zajednice. Omladinske brigade nisu bile samo fizička sila na gradilištu, već i ideološka snaga – učesnici su u večernjim satima imali politička predavanja, kulturne večeri, pisali radne dnevnike i učili o tekovinama revolucije.
Autoput je kasnije spojen s Ljubljanom i Skopjem (Foto: Facebook)
Kasnije je ovaj put produžen ka Ljubljani, Skoplju, a potom i ka grčkoj granici, čime je nastala magistrala duga više od 1.000 kilometara, koja je povezivala sjever i jug Jugoslavije. Auto-put bratstva i jedinstva bio je kičma saobraćajne mreže bivše države – put koji je Jugoslaviju spajao fizički, ali i simbolički.
Danas, iako tehnički nadograđivan i rekonstruisan, ovaj put i dalje postoji kao dio savremene mreže autoputeva, ali njegovo izvorno ime sve rjeđe se spominje. Ipak, 27. juli ostaje podsjetnik na doba kada su ideali, mladost i lopate zajednički gradili temelje jedne države.
Preuzeto sa klix.ba