Foto: BUKA
Vladajući u Republici Srpskoj pored upozorenja civilnog sektora na problematičnost ovakvog Nacrta zakona istrajavanju da se on donese iako će njime biti pogođeni mnoge organizacije koje se bave pravima djece, ljudskim pravima, prevencijom nasilja, manjinama, nezavisnim novinarstvom i sličnim temama.
Odmah na početku teksta Nacrta ističe se da se ovim zakonom osniva poseban Registar neprofitnih organizacija osnovanih u Republici Srpskoj koje finansijski ili na drugi način pomažu strani subjekti kao agente stranog uticaja.
“Pod neprofitnim organizacijama podrazumijevaju se udruženja i fondacije, kao i strane i međunarodne nevladine organizacije osnovane i registrovane u Republici Srpskoj u skladu sa Zakonom o udruženjima i fondacijama Republike Srpske koje u cijelosti ili djelimično finansiraju druge države, njihovi organi ili njihovi ovlašteni zastupnici, međunarodne i strane organizacije, strani državljani ili registrovane nevladine organizacije koje se finansiraju iz inostranstva”, stoji u nacrtu Zakona.
Dodaje se da političko djelovanje neprofitnih organizacija u smislu ovog zakona podrazumijeva učešće u predizbornoj kampanji političkih stranaka i kandidata, prikupljanje sredstava za političke stranke i kandidate, finansiranje kandidata, odnosno političkih stranaka i sprovođenje političke aktivnosti radi formiranja javnog mnjenja radi postizanja političkih ciljeva.
“Politička aktivnost označava svaku aktivnost prema organima, institucijama ili izabranim predstavnicima Republike Srpske ili predstavnicima Republike Srpske u institucijama Bosne i Hercegovine u smislu formulisanja, usvajanja ili izmjene propisa i politike Republike Srpske ili u smislu političkog i javnog interesa. Neprofitnim organizacijama nije dozvoljeno političko djelovanje niti obavljanje političke aktivnosti”, dodaje se.
Dalje stoji da se političkim djelovanjem u smislu ovog zakona ne smatra djelovanje u oblasti nauke, kulture, socijalne i zdravstvene zaštite, sporta, zaštite potrošača, zaštite prava nacionalnih manjina i lica sa invaliditetom, zaštite životne sredine, borbe protiv korupcije, filantropije, volonterstva i informisanja.
Neprofitna organizacija obavezna je da Ministarstvu dostavi polugodišnji i godišnji finansijski izvještaj sa naznakom uplatioca, visine doznačenih sredstava, vrste i iznosa naknade i prihoda izraženih u novcu ili drugoj vrijednosti, kao i izvještaj o utrošku sredstava.
“U slučaju da neprofitna organizacija u svom djelovanju postupa suprotno Ustavu Republike Srpske i propisima Republike Srpske, odnosno kada djeluje kao agent stranog uticaja na štetu individualnih i drugih prava građana ili podstiče na nasilje, koristi govor mržnje ili podstiče vjersku ili drugu netrpeljivost s ciljem postizanja političkih ciljeva ili ukoliko Poreska uprava Republike Srpske utvrdi nepravilnosti u finansijskom poslovanju, Ministarstvo pokreće postupak kod nadležnog suda za zabranu obavljanja rada, kao i postupak protiv odgovornih lica u skladu sa Krivičnim zakonikom Republike Srpske”, stoji u Nacrtu Zakona.
Štampani materijali neprofitnih organizacija koji se objavljuju putem elektronskih medija, informacionih i telekomunikacionih mreža ili se na drugi način distribuišu moraju imati oznaku neprofitne organizacije, a registar neprofitnih organizacija vodi Ministarstvo pravde.
Podsjetimo da je u martu 35 nevladinih organizacija iz RS zatražilo povlačenje Nacrta zakona o nevladinim organizacijama. Poručili su da je ovaj nacrt “udar na rad udruženja građana”.
“Nacrt Zakona o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija predstavlja diskriminaciju prema uruženjima građana koji se finansiraju od stranih donatora i jasno pokazuje da je namjera vlasti u Republici Srpskoj da ograniče rad organizacijama koje kritikuju njihov rad”, stoji u saopštenju koje je potpisalo 35 nevladinih organizacija iz Republike Srpske.
“Ograničavajući ‘političko djelovanje’ i ‘političku aktivnost’ (npr. podnošenje inicijative za predlaganje zakona) i uvodeći nadzor nad vrstom aktivnosti koju udruženja mogu provoditi, te uvodeći direktnu kontrolu kroz inspekcijski nadzor, ovaj Nacrt zakona opasno zadire u ustavom zagarantovana prava i slobode i ostavlja veliku mogućnost nadležnim institucijama da proizvoljnim tumačenjem zakona, zabrane rad organizacija čije djelovanje ne ide na ruku vlastima u Republici Srpskoj”, napominju.
Nacrtom se zabranjuje obavljanje političkih aktivnosti koje su toliko široko postavljene da mogu onemogućiti svako djelovanje udruženja građana u pravcu poboljšanja zakonske regulative i ostvarivanja bolje zaštite građana, zbog čega se udruženja i formiraju.
U izvještaju Venecijanske komisije ističe se da bi Zakon o specijalnom registru nevladinih i neprofitnih organizacija Republike Srpske koji se nalazi u formi nacrta ugrozio rad, ne samo ovih organizacija, nego i brojnih medija, jer su odredbe ovog zakona često nedorečene, neodređene i nedovoljno obrazložene.
“Svi ovi zakoni će imati strašne posljedice na civilno društvo, slobodu izražavanja, novinarstvo i otvorenu i robusnu javnu debatu”, stoji u tekstu ovog mišljenja. Dodaje se da se BiH obavezala da će slijediti norme i preporuke EU, čija članica želi da bude.
“U mišljenju Evropske komisije iz 2019. godine ključni prioriteti 11 i 12 ističu da bi BiH trebalo da obezbijedi otvoreno okruženje za građansko društvo i da garantuje slobodu izražavanja i medija, kao i zaštitu novinara”, naglašeno je u ovom dokumentu.