Foto BUKA
BUKA pismo prenosi u cjelosti:
Poštovani
narodni poslanici Narodne skupštine Republike Srpske,
Kao demokratski
izabrani predstavnici, pristali ste da ispunite svečanu obavezu predstavljanja
najboljih interesa vašeg biračkog tijela. U svjetlu te obaveze prema biračima,
u ime Misije OEBS-a u Bosni i Hercegovini (Misija), izražavam duboku
zabrinutost u vezi sa zakonom koji se nalazi u parlamentarnoj proceduri koji bi
mogao da ima ozbiljan i negativan uticaj na sve koji žive u Republici Srpskoj (RS).
Kao što vam
je sigurno poznato, vlasti RS-a su nažalost odlučile da nastave sa postupkom
usvajanja Zakona o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija.
Ukoliko bude usvojen, taj zakon bi imao veoma značajne i negativne posljedice
na ostvarivanje osnovnih ljudskih prava građana u RS-u, kao i na međunarodne i domaće
obaveze Bosne i Hercegovine (BiH), uključujući prava sadržana i u Ustavu BiH i
u Ustavu RS-a.
Uvriježeno,
iako pogrešno, nazvan „Zakonom o stranim agentima“, ovaj zakon bi ozbiljno narušio
pravo na slobodu udruživanja tako što bi u značajnoj mjeri smanjio već ionako nedovoljan
i sve manji prostor za funkcionisanje organizacija civilnog društva, nezavisnih
medija i zaštitnika ljudskih prava u RS-u. Ovaj zakon bi, pored toga, spriječio
saradnju sa međunarodnim partnerima i organizacijama, uključujući i one čija je
BiH i sama članica. Iako su vlasti RS-a pokušale da prikažu ovaj zakon kao
zakon koji promoviše transparentnost, on bi lako mogao da se iskoristi kao
sredstvo stigmatizacije i ograničavanja gore pomenutih domaćih aktera, a svi
oni već djeluju pod teškim i ograničavajućim uslovima u RS-u.
Organizacije
civilnog društva, nezavisni mediji i zaštitnici ljudskih prava igraju uloge od
neprocjenjivog značaja u svakom demokratskom društvu. Učešće različitih
pojedinaca, udruženja, grupa, organizacija i institucija je od vitalnog značaja
u obezbjeđivanju ostvarivanja i poštovanja osnovnih ljudskih prava. Uspješna
funkcionalna demokratska društva su ustanovljena na principima zaštite ovih osnovnih
ljudskih prava, uključujući i slobodu udruživanja. Sa druge strane, ovo
omogućava građanima da se udruže u svrhu realizacije i ostvarivanja mnogih
drugih prava.
Sloboda
udruživanja i srodna ljudska prava omogućavaju organizacijama civilnog društva
da stvore prostor za razgovor, podignu svijest javnosti i institucija o
suštinskim pitanjima, omoguće angažman na svim nivoima donošenja odluka i
kreiranja politika djelovanja, kao i da omoguće održavanje javnih i virtuelnih
debata na kojima se razmjenjuju i razrađuju ideje.
I domaće i
međunarodno pravo štiti te ključne funkcije. Društva ne mogu da rastu,
razvijaju se ili da se oporavljaju ukoliko građani nemaju slobodu da se
povezuju i sarađuju sa onima koji dijele njihove vrijednosti, da razgovaraju sa
onima sa čijim se mišljenjem ne slažu, kao i da rade na ključnim društvenim, kulturnim,
političkim ili ekonomskim temama. Jednostavno rečeno, društvo bez slobode
udruživanja ne bi bilo demokratsko društvo.
U svjetlu
toga, organi vlasti u demokratskim društvima moraju da poštuju mirno
izražavanje razlika u mišljenjima te, kao posljedica toga, moraju javno da
prepoznaju – putem djelovanja, zakona i politika – važnu i legitimnu ulogu organizacija
civilnog društva, nezavisnih medija i zaštitnika ljudskih prava.
Izražavajući
zabrinutost da su ta prava ugrožena, a na osnovu Nacrta zakona, Misija je
zatražila njegovu zvaničnu ocjenu od strane OEBS-ove Kancelarije za demokratske
institucije i ljudska prava (ODIHR), koja pruža podršku, pomoć i stručno znanje
državama članicama OEBS-a i civilnom društvu u promovisanju demokratije,
vladavine prava, ljudskih prava, tolerancije i nediskriminacije. ODIHR je nakon
toga pozvao Venecijansku komisiju Savjeta Evrope, koja pomaže državama
članicama Savjeta Evrope u osiguravanju poštovanja evropskih i međunarodnih
standarda koji su u osnovi demokratije, ljudskih prava i vladavine prava, da
objave zajedničko Mišljenje u kome su pobrojani ozbiljni nedostaci Nacrta
zakona i apelovano na Vladu RS-a da ponovo u cijelosti razmotri njegovo
usvajanje.
Konkretna
pitanja koja izazivaju zabrinutost, naglašena u zajedničkom Mišljenju,
uključuju dodatne obaveze izvještavanja i povećani inspekcijski nadzor, te se
čini da je i jedno i drugo osmišljeno sa ciljem da predstavlja prepreku
osnovnoj funkcionalnosti tih organizacija. Zakonska ograničenja u vezi sa
učešćem organizacija civilnog društva u političkim aktivnostima ili djelovanju,
bez jasne definicije šta bi to predstavljalo, ograničavaju osnovno pravo na
udruživanje. Pored toga, zahtjev da organizacije civilnog društva budu upisane
u poseban registar, kao i obaveza da budu označene na određen način, bi
vjerovatno vodili ka stigmatizaciji i zanemarivanju tih organizacija. Na kraju,
taj zakon bi omogućio zabranu djelovanja organizacija civilnog društva bez
postojanja objektivnih i neophodnih kriterijuma.
Na osnovu
objektivnog čitanja, ovaj Nacrt zakona je pretjerano neodređen i dvosmislen, čime
postaje teško predvidjeti potencijalnu zloupotrebu i kršenja odredaba, te se time
podriva princip pravne sigurnosti. Pored toga, ovaj zakon čini veoma teškom, ako
ne i nemogućom, saradnju organizacija civilnog društva sa međunarodnim organizacijama,
uključujući OEBS, kao i rad na bilo kom pitanju zaštite ljudskih prava.
Kao država
članica OEBS-a, BiH se obavezala na poštovanje relevantnih međunarodnih
standarda zaštite ljudskih prava, kao i obaveza država članica OEBS-a u
njegovoj ljudskoj dimenziji djelovanja. Ove druge se odnose na više od 10
jednoglasno usvojenih obaveza tokom proteklih 30 godina, a koje uključuju Dokument
iz Kopenhagena kojim se garantuje, između ostalog, pravo na udruživanje,
Dokument iz Moskve, u kome su nabrojani ograničeni uslovi pod kojima takva
prava mogu da budu derogirana, kao i Parišku povelju za novu Evropu, koja
potvrđuje slobodu udruživanja i slobodu mirnog okupljanja. Prema tim obavezama,
institucije vlasti u BiH, uključujući izabrane organe, imaju obavezu da izrade
i sprovedu pravne okvire kojima se štite i ova prava i oni koji se oslanjaju na
ostvarivanje tih prava.
Ovaj Nacrt
zakona, ukoliko bude usvojen, bi jasno i suštinski prekršio te obaveze, a to su
obaveze koje je BiH dobrovoljno preuzela kao država članica OEBS-a. Time bi došlo do kršenja prava građana u RS-u
jer bi im bio onemogućen pristup i ostvarivanje njihovih osnovnih prava.
Imajući u
vidu druge regresivne korake kojima se ograničava ostvarivanje osnovnih sloboda
u RS-u, uključujući nedavnu ponovnu kriminalizaciju klevete putem izmjena i
dopuna Krivičnog zakonika RS-a, Misija smatra ovaj takozvani „Zakon o stranim
agentima“ još jednim ozbiljnim korakom unazad u odnosu prema potpunom
ostvarivanju i očuvanju ljudskih prava i osnovnih sloboda.
Svi
izabrani zvaničnici moraju da se uzdrže od bilo kakvog djelovanja koje bi
podrivalo ta prava. To uključuje hitno i permanentno odbacivanje ovog Nacrta
zakona i svakog drugog sličnog regresivnog zakona i dalje obezbjeđivanje da svi
budući zakoni poštuju međunarodne i domaće standarde zaštite ljudskih prava na
koje se BiH obavezala.
OEBS dijeli
tu ozbiljnu zabrinutost kao iskren i predan partner promociji boljeg života za
sve građane te smo spremni da podržimo sve organe vlasti koji su voljni da
učine isto. Pored toga, Misija ostaje posvećena pružanju podrške radu organizacija
civilnog društva, zaštitnika ljudskih prava i nezavisnih medija koji su meta
napada ovog i srodnih zakona. Pozdravljamo kontinuirani angažman po ovom i
drugim pitanjima od zajedničkog značaja.