FOTO: Seizmotektonska karta BiH
Od evrokodova- skupa evropskih pravila za proračun konstrukcija zgrada i inženjerskih građevina, u Banjaluci strahuju posljednjih šest godina.
Razlog tome je kartama seizmičkih zona i referentnih ubrzanja tla u Bosni i Hercegovini koje je prije šest godina izradio Zavod za standardizaciju Bosne i Hercegovine, a koje predstavljaju osnovni preduslov za valjanu primjenu evrokodova i prema kojima je Banjaluka iz seizmičke zone 9, prebačena u zonu 8, dok je zona 9 ograničena samo na područje Laktaša i Trna.
Slika lijevo: PRAVILNIK – seizmička regionalizacije BiH prema Merkalijevoj skali, definisana za vrijeme SFRJ i služi za dobijanje osnovnih proračuna prilikom projektovanja građevina.
Slika desno: EVROKOD 8 – Karta seizmičkih zona i referentnih ubrzanja tla u BiH koju je izradio Zavod za standardizaciju Bosne i Hercegovine-zona 9 se proširila cijelom Hercegovinom, dok je regija Tuzle iz zone 8 prešla u zonu 9, a Zenica čak iz zone 7 u zonu 9.
To će se promjeniti jer je Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Republike Srpske uradilo novi set pravilnika za uvođenje evrokodova u pravni sistem Republike Srpske.
Kako za BUKU kaže profesor na Arhitektonsko-građevinsko-geodetskom fakultetu u Banjaluci, dr Anđelko Cumbo koji je sa kolegama išao na nekoliko sastanaka u Institut za standardizaciju BiH i u Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Republike Srpske kako bi se ove karte korigovale, zadovoljan je izmjenama koje su urađene.
“Uvaženi su naši zahtjevi i uradili smo izmjenu seizmičkih zona, ali i zona vjetra i snijega, što je dobro do nekog zvaničnog ažuriranja ranije objavljenih karti na nivou BiH. Takođe Banjaluka je sada po pravilnicima ministarstva opet u seizmičkoj zoni 9, a ne 8. Seizmički stepen za Banjaluku se morao podići, grad je velik, gusto je naseljen i uvijek treba voditi istorijom zemljotresa koji su se dogodili, kao što je onaj iz 1969. godine i koji je po Merkalijevoj skali bio između osmog i devetog stepena. A ako se desi potres što je više zgrada, što je gušće naseljeno, što su zgrade više, to je opasnije”, istakoa je Cumbo za BUKU.
Kako su za BUKU rekli u Ministarstvu za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju koje provodi aktivnosti na izradi propisa iz oblasti građevinskih proizvoda i građevinskih konstrukcija pomenutim pravuilnicima se stvara pravni osnov za uvođenje evrokodova u pravni sistem Republike Srpske i istovremeno stavlja van primjene više od 60 preuzetih tehničkih propisa SFRJ.
Evrokodovi su, pojašnjavaju, evropski standardi za proračun različitih vrsta građevinskih konstrukcija i predstavljaju pravila za projektovanje koja se razlikuju samo u dijelu nacionalnog dodatka, u kojem su određeni nacionalni parametri. Oni takođe obrađuju i sve predvidive vrste opterećenja i njihovo dejstvo na konstrukcije. Određivanje nivoa sigurnosti, uključujući i aspekte trajnosti i ekonomičnosti građevinskih konstrukcija, ostaje unutar nadležnosti zemlje koja implementira evrokodove kroz nacionalno određene parametre (NDP), koji uzimaju u obzir razlike u geografskim, geološkim i klimatskim uslovima (karte vjetra, snijega, temperature i potresnih područja).
“U postupku izrade pomenutih propisa ovo ministarstvo se suočilo sa problemima u vezi pozivanja na nacionalne dodatke BAS standarda za seizmiku, vjetar i snijeg, zbog smanjenja seizmičkog opterećenja za Banjalučku regiju, potcijenjivanje prirodnih hazarda u vezi opterećenja vjetrom te precjenjivanja opterećenja snijegom za pojedina područja, a na koje probleme je ukazala naučna i stručna javnost. S tim u vezi, Ministarstvo je uputilo inicijativu Institutu za standardizaciju BiH radi pokretanja aktivnosti revizije pomenutih nacionalnih dodataka, odnosno revizije donešenih karata seizmičkog opterećenja i opterećenja vjetrom”, kažu za BUKU u resornom ministarstvu dodajući da su istovremeno preduzeli i aktivnosti na iznalaženju najboljih prelaznih rješenja za prevazilaženje uočenih nedostataka, a sve u cilju stvaranja uslova za što skoriju nesmetanu primjenu evrokodova u Republici Srpskoj.
U koordinaciji sa predstavnicima struke, ističu, priremljeni su mogući modaliteti kojima se prevazilaze uočeni nedostaci za seizmiku, vjetar i snijeg i isti su ugrađeni u radne tekstove pravilnika iz oblasti građevinskih proizvoda i građevinskih konstrukcija.
Prema predloženim tehničkim rješenjima, prilikom projektovanja konstrukcija, kod proračuna uobziruju se i raniji i novi podaci, ali se kao mjerodavna uzima veća očitana vrijednost ubrzanja tla odnosno veća očitana vrijednost brzine vjetra. Takođe i kod određivanja opterećenja snijegom, u odnosu na ranije proračune, iznos karakterističnog opterećenja snijegom na tlo u prosjeku je uvećan, ali ne i precijenjen.
Istovremeno, predmetnim pravilnicima ostavljen je i prelazni rok od tri godine u kome je dozvoljena paralelna primjena novih i preuzetih tehničkih propisa s tim da se na jednu konstrukciju ne mogu istovremeno primjenjivati odredbe novih i preuzetih tehničkih propisa. Na ovaj način obezbjeđuje se postepeni prelazak na nove tehničke propise i daje mogućnost da se svi relevatni subjekti u ovoj oblasti pripreme i prilagode na uvođenje evrokodova u pravni sistem Republike Srpske.
Radni tekstovi pravilnika objavljeni su 09.11.2023.godine na internet stranici Ministarstva (u rubrici Pravni i administrativni okvir- Radne verzije zakona i podzakonskih akata) uz ostavljanje roka od 30 dana za dostavljanje primjedbi i sugestija. Nakon prikupljanja primjedbi i sugestija naučne i stručne javnosti pristupiće se izradi konačnih tekstova pravilnika te potom i njihovom objavljivanju u Službenom glasniku Republike Srpske.
Inače u bivšoj Jugoslaviji je prvi privremeni pravilnik za projektovanje u seizmičkim područjima donesen tek 1964. godine.
Obzirom da su katastrofalni zemljotresi koji su se desili u Skoplju 1963., zatim u Banjaluci 1969., te zemljotres koji se desio u crnogorskom primorju 1979. jasno upućivali na nedostatke i greške prilikom projektiranja i izgradnje ovih konstrukcija 1981. godine je donesen Pravilnik o tehničkim normativima za izgradnju objekata visokogradnje u seizmičkim područjima, koji je imao dosta strožije uslove u odnosu na prvi pravilnik.