foto Kabinet Predsjednika RS
Nakon sastanka Dodika i Kristijana Posa iz kabineta predsjednika Republike Srpske poslali su saopštenje za javnost u kojem su pozdravili dosadašnju pomoć Vlade Mađarske Republici Srpskoj ali najavili i nastavak saradnje. Nešto kasnije predsjednik Vlade Republike Srpske Radovan Višković najavio je održavanje ekonomskog foruma Mađarske i Republike Srpske, početkom marta. Iz Vlade Republike Srpske je najavljeno da se tada očekuje i dolazak mađarskog premijera Viktora Orbana.
Dok se intenzivira saradnja Orbanove i Dodikove Vlade iz mađarskog Transparency internationala upozoravaju na netransparentnost ulaganja Mađarske u Bosnu i Hercegovinu odnosno Republiku Srpsku. Iz sjedišta Transparency internationala Mađarske u Budimpešti, za Gerila info, potvrđuju kako ova organizacija ne uspijeva da od mađarske Vlade dobije potrebne informacije o ulaganjima te zemlje u poljoprivredu u Bosni i Hercegovini. Navode i da na sajtovima zvaničnih institucija koje su zadužene za ovaj vid ulaganja u Republiku Srpsku ne navode imena dobitnika za 2023. godinu.
„Što se tiče vašeg pitanja o transparentnosti cijele procedure, jeste da je nema. TI Mađarska uopšte ne nalazi transparentno otkrivanje informacija o poljoprivrednim donacijama koje su dostavljene srpskom entitetu u Bosni i Hercegovini. Na primjer znamo samo ukupan iznos subvencija iz novinskih članaka, jer su ovi troškovi uključeni u centralni budžet u redu objedinjeni sa drugim artiklima (ostali izvozni grantovi), ali Ministarstvo ili CED nisu otkrili zbirne podatke o ovim subvencijama“, navode za Gerila info u Transparency international Mađarske.
U julu 2022. godine u Banjaluci je osnovana Fondacija za održivi razvoj Progessus. Fondacija, nevode u ovoj fondaciji, do sada isplatila oko 9 miliona evra podrške kako bi se realizovale nabavke za 641 poljoprivrednika kojima su odobrena bespovratna sredstva a koji su potpisali ugovor sa ovom fondacijom i uplatili učešće u okviru prvog kruga programa podrške Vlade Mađarske poljoprivrednicima u Republici Srpskoj.
„Poljoprivredni proizvođači i prerađivači su na drugi Javni poziv BTP-23 podnijeli 1.579 prijava za ukupan iznos od oko 24 miliona evra bespovratnih sredstava. Taj poziv je zatvoren 4. novembra, u toku je formalno-pravni pregled i stručno ocjenjivanje tih prijava, a konačne rezultate očekujemo u prvom kvartalu ove godine“, rekao je Igor Požgaj iz fondacije za održivi razvoj Progressus.
Dok mađarska javnost ne zna mnogo u ulaganjima tamošnje Vlade u poljoprivredu Republike Srpske da novac koji Vlada Viktora Orbana šalje u Republiku Srpsku nije iz evropskih fondova rekao je Milorad Dodik. On je to izjavio prilikom promocije poljoprivrednih mašina koje su prošlog ljeta na platou iza Poljoprivrednog fakulteta u Banjaluci podjeljene korisnicima. Riječ je, isključivo, o mađarskim mašinama koje su ili proizvedene ili su sklopljene u Mađarskoj ukoliko nisu mađarske marke.
Krajnji korisnici koji su dobili mašine iz Mađarske nisu pretjerano zainteresovani iz kojih fondova Orban pomaže Dodiku. Oni kažu da je ovakav način kupovine poljoprivrednih mašina, iako mašine na kraju budu 30 odsto skuplje nego što su inače, dobrodošao. Poljoprivrednike međunarodna politika ne zanima. Poljoprivrednici mašine plaćaju domaćim dobavljačima.
Vladimir Usorac iz Prnjavora nekadašnji je predsjednik Udruženja mljekara Republike Srpske. Danas više nije na čelu tog udruženja ali se i dalje bavi poljoprivredom.
Ima koristi nije to sad to toliko jer podignu cijene ali ima koristi. Bitna je stvar ne moraš pare obezbjeđivati i ne uplaćuješ dok ti ne odobre, kada ti odobre onda uplaćuješ svoj dio i dobijaš mašinu“, kaže Usorac.
Ono što analitičare iz Budimpešte buni jeste pitanje potrebe da Mađarska iz budžeta pomaže vlast Milorada Dodika. Naši sagovornici objašnjavaju da Vlada Viktora Orbana jeste jedan od finansijera projekata u susjednim zemljama ali je to slučaj tamo gdje postoje značajne zajednice Mađara, kao što je slučaj u Ukrajini ili Srbiji gdje je Vlada Mađarske milionskim iznosima pomagala Savez Vojvođanskih Mađara. I ta pomoć vojvođanskim Mađarima mogla bi se, smatra novinarka iz Subotice Virag Gyrkovic, okarakterisati kao politička budući da je poslužila i za političko jačanje te organizacije koja je, inače, u Srbiji koalicioni partner vladajućeg SNS-a.
„Davanjem jeftinog kredita od 110 miliona evra Republici Srpskoj, Mađarska je učinila uslugu predsedniku Miloradu Dodiku, za koju sigurno očekuje povratak. Ali to prvenstveno ne služi objektivnom razvoju regiona, već političkom opstanku Dodikove vlasti. Iz aktivnosti mađarske vlade u poslednjih deset godina može se primetiti da Orban radije koristi ovu formu da privuče svoje saveznike na svoju stranu. Slično dobar odnos uspostavio je sa predsednikom Srbije Aleksandrom Vučićem na osnovu ulaganja u Centralnu Srbiju i drugih zajedničkih ulaganja, a znamo da ima saveznike i u drugim zapadnobalkanskim prostorima, poput Slovenije i Hrvatske, sa kojima pokušava da ojača svoju poziciju u okviru Evropske Unije“, kaže novinarka Virag Gyrkovic.
Ona kaže i da mađarska država najveći dio ovih subvencija obezbjeđuje preko državne Exim banke. Ta banka je pod kontrom i vlasničkim nadzorom mađarskog Ministarstva inostranih poslova. Iza njene prakse kreditiranja, kaže Gyrkovic, naslućuju se više politički razlozi nego jačanje spoljnjotrgovinske razmjene Mađarske.
„Ovim se očigledno iscrpljuje krivično delo zloupotrebe položaja, ali sve dok Fidesz ima dvotrećinsku većinu u parlamentu, u tome ga praktično ništa ne sprečava“, kaže Virag Gyrkovic.
Iz Vlade Mađarske nisu odgovorili na naša pitanja u vezi saradnje sa Miloradom Dodikom i ulaganja u Republiku Srpsku.
Novinar iz Budimpešte Tamas Bodoky vjeruje da ta saradnja ima pozadinu u tome da Orban, u vrijeme dok je u sukobu sa Briselom, sebi obezbijedi što više saveznika koje traži u „režimima“ sličnim sebi.
„Naš premijer ima poseban ukus za saveznike, često se dobro slaže sa nacionalističkim, autokratskim liderima. Kao i Dodik on vodi prorusku politiku i zato je izolovan u mejnstrimu EU. To nije prvi put da pokušava da izgradi političku klijentelu na Balkanu, prije nekoliko godina je podržavao Nikolu Gruevskog, bivšeg makedonskog premijera koji je dobio azil u Mađarskoj kada se suočio sa zatvorom u svojoj zemlji. Podržao je i Janza Janšu i njegovu političku partiju u Sloveniji a održava i bliske veze sa predsjednikom Srbije Vučićem“, kaže Bodoky.
“Plan osvajanje EU”
Krajem prošle godine kada je gostovao na jednoj mađarskoj televiziji Viktora Orbana su pitali hoće li njegov antagonizam prema Briselu i Vašingtonu udaljiti Mađarsku od Evropske Unije i Zapada.
„Naš plan nije da napustimo EU, naš plan je da osvojimo EU“, odgovorio je mađarski premijer.
Orban je u ratu sa zvaničnim Briselom ponajviše zbog blokade pomoći Evropske Unije Ukrajini aili i odlugovlačenja sa ratifikacijom sporazuma prvo Finske a sada i Švedske sa NATO.
Mađarski premijer je početkom februara ipak popustio i pristao na paket pomoći Unije Ukrajini. U Briselu tvrde da Orban za popuštanje nije dobio nikakvu protivuslugu. Evropska Komisija i dalje zarobljenim drži 20 milijardi evra namjenjenih Mađarskoj zbog Orbanove politike i zbog optužbi iz Brisela da je Viktor Orban unazadio demokratiju u svojoj zemlji.
Gerila je ranije pisala o tome kako Brisel ozbiljno razmišlja o reformi Evropske Unije na način da se bitne odluke donose kvalifikovanom većinom. To bi spriječilo mogućnost da jedna članica blokira odluke Unije. Podnesene su i inicijative da se Mađarskoj oduzme pravo odlučivanja u Savjetu Evrope. To je sve bilo prije pomirljivih tonova početkom februara i mađarskog odustajanja od blokade pomoći Ukrajini. Orban jeste odustao od posljednjeg veta na pomoć Ukrajini ali i dalje blokira novac za naoružanje ukrajinske vojske što između njega i ostalih čelnika zemalja Evropske Unije dugo predstavlja ogromnu prepreku u razgovorima.
Koliko će novonastala situacija uticati na odnos Viktora Orbana i Milorada Dodika ključno je pitanje. Sudeći prema učestalim sastancima Milorada Dodika sa predstavnicima Mađarske Vlade neće. Poruku kao odgovor na to pitanje Orban bi mogao poslati već u martu dolaskom odnosno nedolaskom na najavljeni ekonomski forum Republike Srpske i Mađarske.